Nieuwsbrief 170

​Op 25 september wordt het startschot gegeven van een reeks van inspirerende conferenties die samen het orgelpunt vormen van het Europees LIFE IP BE REEL-project, dat maar liefst 7 jaar heeft gelopen. Dit project richt zich op het opschalen van duurzame renovaties om tegen 2050 een emissievrij woningbestand te realiseren. De conferentiereeks is bedoeld voor beleidsverantwoordelijken en ambtelijke medewerkers van het gewestelijke en het lokale niveau, stakeholders die advies- en coaching trajecten opzetten, middenveldorganisaties met een doelgroepenbeleid, vertegenwoordigers van non-profitorganisaties, professionals werkzaam in de renovatiesector, onderzoekers en academici.

De eerste conferentie start met een keynote van Kate Raworth over 'Doughnut Economics' en hoe deze duurzaamheidsaanpak relevant is voor de renovatiesector. Vervolgens zal een Europese vertegenwoordiger de nieuwe Europese richtlijnen voor emissievrije woningen in 2050 toelichten, waarna beleidsmakers uit Vlaanderen, Wallonië en Brussel de opties voor de langetermijn renovatiestrategie 2050 zullen bespreken. Daarna volgen enkele presentaties van gewestelijke initiatieven om de toegang tot hoogwaardig renovatieadvies en -informatie te verbeteren, zoals de Vlaamse Woningpas en de Waalse renovatietools. Binnen het programma wordt ruimte geboden aan de projectpartners om hun concrete aanpak en resultaten van de demonstratieprojecten te presenteren. Zo zal de stad Mechelen toelichting geven bij haar onderzoek over het gebruik van energiefacturen om burgers te motiveren om maatregelen te nemen. En worden verschillende praktijkvoorbeelden toegelicht van zowel individuele als collectieve aanpakken door projectleiders van Vlaamse en Waalse energiehuizen en uit steden zoals Antwerpen, Mechelen en Gent.

De tweede conferentie op 30 oktober focust op de uitdagingen van een collectieve renovatie-aanpak en het woonsegment van de appartementen. Op de derde en laatste conferentiedag, die op 27 november plaatsvindt, staat het lokaal renovatiebeleid en duurzaamheid centraal.

De conferenties worden gemodereerd door journalist Frédéric Deborsu en vinden plaats in de KBR! in Brussel, met simultaanvertaling in het Nederlands, Frans en Engels. Deelname is gratis en inschrijven is verplicht voor alle sessies afzonderlijk. Voor de conferentie van 25 september kan je hier inschrijven, voor die van 30 oktober hier en voor de conferentie op 27 november hier.

​In het voorjaar van 2024 publiceerde het Projectteam Gemeente-Stadsmonitor van het Agentschap Binnenlands Bestuur opnieuw de stadsscan. Dat rapport beschrijft de  maatschappelijke ontwikkelingen in de 13 Vlaamse centrumsteden. Aan de hand van een 200-tal 'kern' register- en survey-indicatoren gaat de scan na of deze steden in een meer leefbare en duurzame richting evolueren. Voor de survey-indicatoren wordt daarvoor gebruik gemaakt van de Gemeente-Stadsmonitor in alle 300 Vlaamse steden en gemeenten. Voor de registerindicatoren wordt geput uit diverse cijferbronnen.

In 10 thematische hoofdstukken worden de evolutie voor elk van deze indicatoren uitgebreid geanalyseerd, het belang van de indicator wordt toegelicht, er volgt een definitie. Daarna worden de belangrijkste vaststellingen aangestipt en volgen aanbevelingen. Dat alles beschrijvend, de interpretatie van de resultaten wordt overgelaten aan al wie bij het thema betrokken is in de stad.

Deze scan wil centrumsteden voeden met data, informatie en kennis om sterker datagedreven te besturen. Zij kunnen dit rapport gebruiken als input voor de omgevingsanalyse en het strategisch meerjarenplan en als input bij strategische debatten. Je vindt de stadsscan hier.

​De bouw van een nieuw stadhuis in Roeselare was de perfecte aanleiding om de dienstverlening in de stad te verbeteren. Vanaf juni 2022 nam daarom een panel van Roeselarenaars, samen met medewerkers van Stad Roeselare en kenniscentrum ARhus, de dienstverlening onder de loep. De dienst Burgerzaken en het meldpunt 1788 van stad Roeselare verhuisden tijdens de bouwwerken naar ARhus, het open kenniscentrum (de bibliotheek) van de stad. Dit was voor de organisaties het uitgelezen moment om expertise over dienstverlening te bundelen.

Na een vooronderzoek over mensgerichte en e-inclusieve dienstverlening, dat "het Plan van Mensen" heet, werd samen met gemeente Deerlijk besloten om een project in te dienen binnen de projectoproep "Gemeente zonder Gemeentehuis" van de Vlaamse overheid (juni 2022 - juni 2023).

In het kader van dit GzG-project onderzochten de partners, samen met een groep burgers en medewerkers, hoe ze zes eerstelijnsdienstverleningsprocessen toegankelijker konden maken. De oefening vond plaats binnen een "Testhuis" bij ARhus. Daarnaast werd de opzet ook getest op locatie bij organisaties voor mensen in kansarmoede of met minder digitale vaardigheden. De initiatiefnemers namen zowel de dienstverlening aan de fysieke balie als de aanvraag via digitale weg onder de loep.

Het project was een eyeopener voor de initiatiefnemers, die de geleerde methodieken in hun werking hebben ingebed. Zij delen de geleerde lessen nu in een brochure, met daarin ook een beknopt 10-stappenplan richting mensgerichte dienstverlening.

Meer informatie over het GZG-dossier "Testhuis mensgerichte dienstverlening" vind je hier en de geleerde lessen en het 10-stappenplan hier.

​Op 12 mei vond de eerste nationale Herbestemmingsdag plaats. In aanloop van deze dag postten zes fans van herbestemming op LinkedIn in de reeks 100 op 100 voor herbestemming om beurt een voorbeeld van een historisch pand dat een nieuwe functie gekregen heeft.

Pieter Verfaillie (bow architecten), Ruben Willaert (Herbé), Sara Vermeulen (Onroerend Erfgoed & Caspar), Wouter Polspoel (hoofdredacteur Circubuild), Bertrand Lafontaine (hoofdredacteur Architectura) en Rik Neven (Palindroom) brachten 100 mooie voorbeelden van herbestemming onder de aandacht.

Je vindt hier een overzicht van de 100 projecten met telkens een link naar meer informatie en hier een artikel waarin de zes terugblikken op 100 op 100 en al een tipje van de sluier oplichten rond het vervolg dat er zit aan te komen.

​In dit rapport van het Steunpunt Wonen bestudeert onderzoeker Joren Vandenbergh van KU Leuven de ruimtelijke verdeling van lokale voorzieningen zoals detailhandel, horeca, zorginstellingen, cultuur- of sportmogelijkheden, hoe deze verdeling evolueert en hoe dit samenhangt met de kenmerken van een buurt. De resultaten tonen dat voorzieningen voornamelijk geconcentreerd zijn in wijken waar het gemiddelde inkomen lager is. Gezinnen blijken bij de keuze van hun woonlocatie een afweging te maken tussen de nabijheid van werkgelegenheid en voorzieningen enerzijds en meer open ruimte en een grotere woning anderzijds. Welke keuze ze maken, is afhankelijk van het inkomen en het opleidingsniveau, alsook van de fase in de levenscyclus. Dit inzicht kan in rekening gebracht worden bij het beleid omtrent wonen, ruimtelijke ordening, en mobiliteit. De eindrapport vind je hier.

​Op de vooravond van de lokale verkiezingen van 13 oktober 2024 organiseren Vanden Broele en de Universiteit Gent een boeiende studienamiddag over lokale burgerparticipatie.

Onderzoekers uit verschillende vakgroepen van de Universiteit Gent zullen u meenemen door het uitgebreide scala aan participatieve instrumenten en mogelijkheden om burgers invloed te geven in het lokale beleid. Ze vertrekken hierbij vanuit hun nieuwe boek 'Lokale democratie in Vlaanderen' (uitgegeven door Vanden Broele) dat dieper ingaat op de fundamentele kwestie in de opkomende trend naar meer burgerparticipatie.

De kern van hun onderzoek is de geloofwaardigheid van initiatieven voor democratische vernieuwing in de perceptie van de belangrijkste actoren in onze democratie: burgers, het maatschappelijk middenveld, politici en ambtenaren. Het is cruciaal dat deze praktijken van democratische vernieuwing worden ondersteund, anders blijft de belofte om het wantrouwen in de democratie aan te pakken onvervuld. Met andere woorden, als we de democratie willen versterken door het speelveld te innoveren, moeten deze vernieuwingen geloofwaardig zijn voor de voornaamste spelers.

Ze houden hierbij rekening met de verschillende vormen die burgerparticipatie kan aannemen: van minimale tot maximale betrokkenheid van burgers, van overleg tot stemming, en van adviserend tot bindend karakter. Ze bekijken het belang van burgerparticipatie door de lens van politici, middenveldorganisaties, ambtenaren en de inwoners zelf.

Nederlandse onderzoekers van het REDRESS-project delen op deze studienamiddag ook enkele resultaten en inzichten over burgerparticipatie in lokale besturen in de Lage Landen.

Deze studiedag gaat door op 16 september en richt zich tot alle ambtenaren, lokale mandatarissen en kandidaten met focus op de inspraak van inwoners in steden en gemeenten. In de deelnameprijs is ook het boek 'Lokale democratie in Vlaanderen' inbegrepen. 

Je vindt hier meer informatie over het onderzoeksproject, hier het programma en alle praktische informatie en hier de inschrijvingsmodule.

​Voor de allereerste keer publiceert Statbel per gemeente cijfers over het armoederisico en de inkomensongelijkheid. In Vlaanderen ligt het armoederisico het laagst in Horebeke, Zwalm, Holsbeek, Oosterzele en Hoegaarden, met cijfers onder de 4%. De hoogste waarden (meer dan 11%) zien we in Antwerpen, Baarle-Hertog, Turnhout, Ronse, Gent, Sint-Niklaas, Oostende en Mesen. Het armoederisico geeft niet meteen een indicatie van hoe rijk een gemeente is: dat bepaalt het mediane inkomen. Interessant is dat de 10 rijkste gemeenten niet voorkomen in de top 10 van gemeenten met het laagste armoederisico. Van de 10 gemeenten met het laagste mediane inkomen, zijn er wél 9 die deel uitmaken van de 10 gemeenten met het hoogste armoederisico.

Er zijn ook cijfers gepubliceerd over het opleidingsniveau van de bevolking, wat uiteraard invloed heeft op het inkomen en het armoederisico. In Vlaanderen heeft 38% van de inwoners een diploma hoger onderwijs: 43% van de vrouwen en 33% van de mannen. Er bestaan daarbij grote verschillen tussen gemeenten. Zo genoot meer dan 60% van de inwoners van Sint-Martens-Latem, Kraainem, Wezembeek-Oppem, De Pinte, Oud-Heverlee en Leuven een hogere opleiding, terwijl dat bij minder dan 20% het geval is in Koekelare, Houthulst, Maasmechelen, Blankenberge, Zelzate en Mesen.  Meer informatie en andere cijfers vind je hier en ook hier.

​De Vlaamse overheid en de Nederlandse Rijksoverheid ontwikkelden samen de MVOO-criteriatool. Deze online tool bundelt criteria voor maatschappelijk verantwoorde overheidsopdrachten (MVOO). Het opmaken van bestekken voor duurzame aankopen verloopt daardoor een stuk vlotter. Je kan zowel criteria m.b.t. selectie en uitsluiting, technische specificaties (eisen), gunningscriteria als uitvoeringsvoorwaarden selecteren. Daarbij kan je kiezen uit drie ambitieniveaus en zie je wat de relevante duurzaamheidsthema's zijn waarop het criterium betrekking heeft. Bij het bepalen van de ambitieniveaus werd rekening gehouden met de moeilijkheidsgraad (begrijpbaarheid en controleerbaarheid van het criterium) voor aanbesteders en aanbieders. De aanbesteder maakt zelf de keuze met betrekking tot het ambitieniveau en kan hierbij ook een combinatie maken van verschillende ambitieniveaus.

In de eerste fase behandelt de MVOO-criteriatool 17 productgroepen. Het gaat onder meer om ICT-hardware, schoonmaak en kantoormeubilair. De tool zal regelmatig bijgewerkt worden om de criteria up-to-date te houden. Je vindt hier meer informatie en ook de toegang tot de MVOO-criteriatool.

​In het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) van het Nederlandse Ministerie van Volksgezondheid, Wonen en Sport staan naast het wonen voor ouderen, ook ondersteuning en zorg centraal. Het programma kent drie hoofdlijnen: zelf als het kan, thuis als het kan, digitaal als het kan.

Met de komst van een nieuwe generatie ouderen, die andere behoeften en ideeën heeft dan de generaties voor hen, stelt zich wel de vraag hoe zij aankijken tegen thuis oud worden.  Wie ís deze nieuwe generatie ouderen? Wat weten we eigenlijk over hen? Aan welke vorm van zorg hebben ze behoefte? Hebben ze veel contact met de buren? En durven ze hun eigen netwerk om hulp te vragen? Of verwachten ze dat 'de zorg' alles regelt? Ze willen niet verhuizen, toch? Zouden aanpassingen met (technologische) hulpmiddelen helpen om langer thuis te kunnen wonen? Snappen ze dat dan wel? En waar willen ouderen eigenlijk wonen als ze echt zorg nodig hebben? Welke rol speelt de buurt daarbij?

Bureauvijftig, een strategiebureau gespecialiseerd in 50-plus communicatie, en Vilans,  een kennisorganisatie voor zorg en ondersteuning, sloegen tussen 7 december 2023 en 7 januari 2024 de handen ineen voor een groot kwantitatief onderzoek. 1.629 Nederlanders van 50 jaar en ouder hebben hun antwoorden gegeven. De acht belangrijkste inzichten uit het rapport geven concrete handvatten hoe dingen anders kunnen en moeten.

Je vindt hier de inzichten op hoofdlijnen en hier het integrale rapport.