Tijdelijk Gebruik

Leeswijzer

Voor het thema ‘Tijdelijk gebruik’ is er gekozen voor ‘de Site’ in Gent. In de Gentse Rabotwijk ligt er als laatste overblijfsel van een elektronicafabriek (Alcatel) een betonnen vloer van anderhalve hectare groot. Binnen het stadsvernieuwingsproject ‘Bruggen naar Rabot’ krijgt deze vlakte een eigen invulling met onder meer woningen en groen. In afwachting daarvan koos het stadsbestuur, anticiperend op signalen uit de buurt, voor een tijdelijke invulling. De Site is intussen uitgegroeid tot een creatieve ontmoetingsplek voor de buurt met onder meer een barbecue, 160 volkstuintjes, een voetbalveld en een kinderboerderij. Onlangs was er nog een optreden van Sandra Kim. Het zijn de bewoners die voor een groot deel zorgen voor de uitwerking en het beheer van deze tijdelijke invulling. De Site werkt als laboratorium om het concept van de tijdelijke invullingen vorm te geven zodat het ook op andere locaties en in andere vormen toepasbaar wordt, het is ook een experimenteerplek voor initiatieven die later een permanente plek kunnen krijgen in de wijk.

Met het participatief beheer van de Site eigenen bewoners zich deze ruimte toe. Door tijdelijk gebruik maken ze duidelijk wat voor hen belangrijk is. De Site is ook een plek voor informele contacten en een medium van communicatie tussen stad en bewoners over het geplande stadsvernieuwingsproject ‘Bruggen naar Rabot’. De Site is ook een verhaal van samen werken in plaats van samen praten, verantwoordelijkheid nemen en verantwoordelijkheid geven. In dit project wordt immers sterk geappelleerd aan de verantwoordelijkheidszin van de gebruikers van de Site. De site gaat niet onmiddellijk over beleidsparticipatie in enge zin, maar wel over een initiatief dat voor en door de buurt een meerwaarde creëert.

Analoge cases die worden toegelicht zijn voorbeelden van participatieve werkvormen bij tijdelijk gebruik in Den Haag (Hotel Transvaal) en Rotterdam (Creatief beheer proefpark De Punt).

De Site – Gent

Algemene context van het project

Rabot is de dichtstbevolkte buurt van Gent, een kansarme buurt met een verouderd woningbestand en weinig groen. De mogelijkheden tot ontspanning zijn erg beperkt. Een buurt ook met een kleurrijk palet aan nationaliteiten en met een sterke Turkse aanwezigheid.

Met het stadsvernieuwingsproject ‘Bruggen naar Rabot’ wil het stadsbestuur deze wat desolate buurt op een duurzame en geïntegreerde manier opwaarderen en ze terug aansluiting laten vinden bij het centrum. De herinrichting van de centraal gelegen Gasmetersite, een voormalige gasfabriek, en van de omliggende straten speelt een centrale rol in dit project. De Site moet in de toekomst plaats bieden aan woningen en groen.

Een aantal realisaties binnen ‘Bruggen naar Rabot’ zijn ondertussen bijna of helemaal rond: het nieuwe gerechtsgebouw, de fietsbrug, het jongerenontmoetingscentrum en het Rabotpark zijn daarvan enkele in het oog springende voorbeelden. Andere locaties wachten nog op een invulling. Eén daarvan is de voormalige Alcatelfabriek die deel uitmaakt van de Gasmetersite. De fabriek is helemaal afgebroken, op de betonnen vloer van anderhalve hectare na. Het is op deze vloer dat de tijdelijke invulling de Site zich situeert.

‘Bruggen naar Rabot’ wil ook het sociaal-culturele weefsel in de wijk nieuw leven inblazen, door de bewoners te stimuleren tot en te ondersteunen bij gemeenschapsvormende activiteiten. Bovendien wil het project binnen de wijk een duurzame economische groei creëren, onder meer door bestaande handelaars te ondersteunen en nieuwe initiatieven met potentieel tot ondernemerschap te stimuleren. Deze drie pijlers, het ruimtelijke, het socio-culturele en het socio-economische, zijn de basis voor alle stadsvernieuwingsprojecten in Gent. Deze projecten kunnen maar slagen als de bewoners zelf hun zeg hebben in de hele vernieuwing. Participatie en betrokkenheid zijn sleutelwoorden in de Gentse aanpak.

Wie doet wat?

De wijkregisseur in een centrale rol

De wijkregisseur speelt een centrale rol in het Gentse participatieverhaal. Hij of zij schakelt hiervoor een netwerk van lokale partners en stedelijke diensten in. Meer info over de gebiedsgerichte werking in Gent en de rol van de wijkregisseur vind je hier.

De wijkregisseurs hebben een belangrijke antennefunctie, ze vervullen een brugfunctie tussen stadsbestuur en lokale betrokkenen. Het is dan ook geen toeval dat het de wijkregisseur van Rabot was die in de grote betonnen plaat van de voormalige Alcatelfabriek een kans zag om tijdelijk een echte buurtruimte te creëren. Er ontstond een intensieve samenwerking met buurtpartners zoals vzw Jong, OCMW Gent, Samenlevingsopbouw Gent en Rocsa. Daarnaast speelden ook de Dienst Buurtwerk, de Dienst Kunsten, de Dienst Economie, de Groendienst en de Wegendienst een belangrijke rol. Het resultaat is intussen gekend: sinds 9 juni 2007 heeft Gent er een nieuwe creatieve plek bij: De Site.

Stad Gent in partnership met Rocsa en Samenlevingsopbouw Gent

Alhoewel het om een tijdelijk gebruik gaat is een permanente werking en ondersteuning nodig voor het onderhoud en beheer, om vandalisme te voorkomen, voor de organisatie van evenementen enz. Voor deze organisatie en beheer van het tijdelijk gebruik werd een partnership gevormd tussen de stad Gent, Rocsa vzw en Samenlevingsopbouw Gent. Dit partnership levert goede resultaten af, maar is niet vanzelfsprekend. Elke partner heeft immers zijn eigen cultuur en aanpak, niet alle beheersvragen en de antwoorden daarop kunnen bijvoorbeeld vooraf ingeschat worden, …. Hierop flexibel reageren lukt enkel als het klikt tussen de mensen die op het terrein actief zijn. In Rabot loopt die samenwerking goed en dat is een succesfactor voor het slagen van dit project. Maar investeren in relaties zal altijd nodig zijn in dergelijke samenwerkingsprocessen.

Rocsa vzw kreeg middelen vanwege het stadsbestuur om op de Site een experiment op te zetten om samen met de buurtbewoners de tijdelijke invulling te beheren en te animeren. Rocsa is een vzw die vanuit een emancipatorische doelstelling cultureel-artistieke projecten opzet op maat van buurten en wijken in Gent. Dit in overleg met enerzijds kunstenaars en anderzijds sociale en culturele partners. Rocsa was een logische partner omdat de organisatie – daarbij financieel gesteund door de Dienst Kunsten – op dat moment al een tijdlang actief was in de Rabotwijk. Rocsa biedt als culturele partner en trekker van het project een meerwaarde. Vanuit een culturele benadering wordt immers een positief kader gecreëerd voor dit stadsvernieuwingsproject. Stadsontwikkelingsprojecten kunnen niet alleen stedenbouwkundige (in de vorm van stenen of extra groen) maar ook sociaal en cultureel krachtige impulsen geven aan een buurt. Rocsa kan door haar structuur (vzw) en haar eigenheid (bruggen slaan tussen sociaal en artistiek, sociaal-artistiek en artistiek) kort op de bal spelen en het ‘bindmiddel’ zijn tussen de verschillende sociale en culturele organisaties die De Site doen groeien en leven. Op die wijze worden ook andere bewoners bereikt dan de klassieke insprekers bij stadsvernieuwingsprojecten die bij voorbeeld op hoorzittingen het woord nemen. De participatie van Turkse vrouwen is hiervan een sprekend voorbeeld.

Een andere partner, Samenlevingsopbouw Gent, nam het beheer van de volkstuintjes en de buurtbarbecue op zich. Zij leggen zich explicieter toe op het betrekken van zwakkere groepen. Ook Samenlevingsopbouw Gent was op dat moment als begeleider van inspraakmomenten al stevig verankerd in Rabot. Samenlevingsopbouw Gent sloot trouwens in 2004 een convenant af met de stad Gent voor de begeleiding van de participatie bij het stadsvernieuwingsproject ‘Bruggen naar Rabot’.

De stuurgroep structureert de samenwerking

De stuurgroep zet de grote lijnen uit, bewaakt de uitwerking ervan, bewaakt de doelstellingen en de grenzen van het project en hakt knopen door. De stuurgroep wordt samengesteld door organisaties die een werking (en voelsprieten) hebben in de wijk, die elk een eigen expertise binnen brengen en in samenwerking met de andere partners instaan voor de uitwerking van deelprojecten.

De stuurgroep bestaat uit de volgende structurele partners:

Rocsa;
Samenlevingsopbouw Gent;
Dienst Kunsten;
Buurtwerk Rabot-Blaisantvest;
Dienst Gebiedgerichte Werking;
Milieudienst;
Dienst Feestelijkheden;
Jeugddienst.

Het ‘tijdelijk’ programma

De Site is uitgegroeid tot een creatieve ontmoetingsplek voor de buurt. Er zijn op de Site een aantal vaste opstellingen waaronder de 160 volkstuintjes, de zandbak, de kinderboerderij, de barbecue, de jeugdlokalen, de bar en het voetbalveld. Binnen deze vaste opstellingen werden een aantal langetermijninitiatieven opgezet. Zo kregen de hobbytuinders vorming door Velt (vereniging ecologisch land- en tuinbouw) over ecologisch hovenieren en werden een drietal voetbalploegen van buurtbewoners begeleid onder peterschap van eersteklasser AA Gent. AA Gent zorgde voor truitjes en spelers gaven de aftrap van de eerste wedstrijd op de Site. Er wordt trouwen veel gevoetbald op de Site en hieruit ontstond FC Rocsa, een ploeg die intussen in competitie speelt.

Naast deze vaste opstellingen is er ook een grote open ruimte voor het organiseren van evenementen: een nieuwjaarsreceptie, filmavonden, vuurfeesten, sinterklaasfeesten, artistieke happenings, enz. Aanvankelijk werden die evenementen vooral door Rocsa zelf bedacht en uitgewerkt. Dit om de bewoners een aantal prikkels te geven en hen daardoor zelf ook initiatieven te laten nemen. Dit lukte vrij snel: de bewoners en de buurtpartners kwamen zelf met een aantal ideeën en al tijdens het tweede jaar vonden er evenementen plaats waarbij Rocsa organisatorisch nog slechts als klankbord betrokken was. Vele van deze initiatieven konden rekenen op vrijwillige hulp uit de buurt.

De volkstuintjes kennen een groot succes met een lange wachtlijst als gevolg. Drie kunstenaars maken nu samen met de buurtbewoners een bouwwerk of shelter voor het tuincomplex. Elke donderdagavond komen buurtbewoners samen met Rocsa om te werken aan ontwerp en uitvoering van deze shelter.

Een overzicht van wat op de Site te beleven valt:

160 volkstuintjes;
een kinderboerderij;
enkele bloemborders: aangelegd door de Groendienst en onderhouden door vrijwilligers uit de buurt;
een ligweide van kunstgras die plaats biedt aan het publiek bij optredens en waarop gevoetbald wordt;
Rabot Beach: een enorme zandbank om in te spelen door de kleinsten, met ruimte voor een bouwspeelplaats en voor het bouwen van kampen;
een openluchtbar: café ‘In den witten hond’ gebouwd in een container en ondersteund door vrijwilligers;
twee (mini)voetbalterreinen en een (tijdelijk) podium voor muziek- en andere optredens;
drie oude zeecontainers die plaats bieden voor het stockeren van materiaal;
vlaggen en feestlampjes die het geheel opvrolijken;
een houten afrastering die het bruikbare gedeelte afschermt van het vervuilde terrein en de veiligheid van de (vaak jonge) bezoekers moet garanderen;
educatieve panelen met informatie over het stadsvernieuwingsprogramma ‘Bruggen naar Rabot’, de programmatie op De Site en het gebruikersreglement.

De Site: aanzet tot sociale-economie projecten

Het bedrijf in opstart Made by Oya is vanuit de Site gegroeid. Elke dag nemen voornamelijk Turkse vrouwen deel aan een werkatelier over handwerk en textiel. Deze vrouwen wisselden eerder reeds handwerk uit en Rocsa speelde hierop in, zodat het intussen evolueerde tot een atelier waar nu ook met nieuwe technieken wordt geëxperimenteerd en waarin klassieke handwerktechnieken met modern design worden gecombineerd. Textielkunstenaars hebben zich geëngageerd voor dit project. Zij zorgen voor coaching en door hun begeleiding worden de reeds aanwezige kennis en vaardigheden op een hoger niveau getild. Regelmatig worden ook producten verkocht. Het succes van het atelier opent mogelijkheden om Made by Oya uit te bouwen als bedrijf dat doorstroomt naar de sociale economie. In dit perspectief kan het voor tewerkstelling zorgen voor een aantal (langdurig) werklozen. De kansen om by Oya om te turnen tot een bedrijf worden nu onderzocht.

Ingezette informatie- en participatiemiddelen

Doe-participatie

De Site staat symbool voor doe-participatie want de klemtoon ligt hier op samen dingen doen, eerder dan op praten en vergaderen over stadsplannen. Deze doe-participatie krijgt vorm door vrijwilligers die zich het project eigen maken, de barbecue beheren, voor hun volkstuintje zorgen of een evenement organiseren. Zo wordt het terrein een plek van en voor de bewoners.

De Site leeft dankzij haar volkstuintjes, barbecue, evenementen, …. en is tegelijk een manier om mensen te informeren en te betrekken bij het stadsvernieuwingsproject ‘Bruggen naar Rabot’. Dat gebeurt veelal op een informele wijze, door spontane contacten op het terrein, door samen de handen uit de mouwen te steken als vrijwilliger. Op die wijze voelen medewerkers van stad, samenlevingsopbouw en Rocsa de polsslag van de buurt en kunnen deze signalen worden doorgegeven aan stadsbestuur en toekomstige ontwikkelaars. De Site is een vorm van doe-participatie met als doel op die wijze signalen uit te sturen vanuit de buurt naar het stedelijk beleid.

Met deze doe-participatie worden ook andere bewoners bereikt dan diegenen die klassiek aanwezig zijn op de hoorzittingen of wijkdebatten die de stad organiseert en dat is zeker een verrijking voor de participatie. De verwachting leeft dat zeker de werking met volkstuintjes kan geïntegreerd worden in de plannen voor het stadsvernieuwingsproject.

Vrijwilligerswerk

Een peter- en metergroep, samengesteld uit (allochtone en autochtone) buurtbewoners uit de aanpalende straten, stond bij aanvang in voor het toezicht op het terrein en het openen en sluiten van de poort. Bij problemen verwittigden zij de verantwoordelijken. Intussen is het terrein niet langer afgesloten zodat ook deze bewakende rol niet langer nodig is. Deze groep van vrijwilligers komt nog wel regelmatig op informele wijze samen om activiteiten te plannen voor de Site.

De Turkse moedergroep zorgt voor het beheer van de buurtbarbecue. Ondertussen kookt deze groep dames op allerlei evenementen in de wijk. Er leven ook ideeën om vanuit deze groep binnen een kader van sociale tewerkstelling een cateringdienst of een sociaal restaurant op te zetten.

Vrijwilligers onderhouden bloemborders, Rabot Beach en de ligweide en het evenemententerrein. Bij feesten staan ze in voor de catering. Medewerkers van de partnerorganisaties staan hen hierin bij.

Wijk aan zet

Vier projecten werden door buurtbewoners ingezet in het kader van de lokale subsidieregeling ‘Wijk aan Zet’. ‘Wijk aan zet’ is een initiatief van de dienst gebiedsgerichte werking en geeft financiële steun aan projecten die wijken gezelliger en leefbaarder maken voor iedereen die er woont. Een goed project moet de banden aanhalen tussen de wijkbewoners. Per wijk beslist een wijkjury welke projecten in aanmerking komen voor een subsidie. Zo’n jury bestaat uit stadsambtenaren, mensen van plaatselijke organisaties en individuele bewoners.

Geselecteerde projecten zijn:

Participatie beheer Volkstuintjes: op de betonnen ondergrond werden bloembakken gebouwd, waar buurtbewoners bloemen, groenten en planten kunnen kweken en onderhouden. Op die manier wordt De Site tijdelijk een stuk groener en kleurrijker (coördinatie door Samenlevingsopbouw Gent);
Openluchtcinema: tijdens de zomervakantie van 2007 werden twee films vertoond via een gehuurde mobiele cinema. Met de ondertussen aangekochte filmprojector en een zelfgebouwd filmscherm worden regelmatig films worden vertoond in openlucht (coördinatie door Rocsa);
Verkeerspark: kinderen uit de buurt leren spelenderwijs omgaan met verkeersregels en kunnen er een fietsdiploma behalen. Ook allochtone vrouwen (of wie dit wil) kunnen er leren fietsen (coördinatie door Buurtwerk Rabot-Blaisantvest);
Buurtbarbecue: op De Site werd een vaste betonnen barbecue gebouwd. De Turkse moedergroep stelt barbecuemateriaal ter beschikking en houdt de reservaties bij. Tijdens buurt- en sitefeesten richten zij een barbecue in (coördinatie door Samenlevingsopbouw Gent).

Made by Oya

Bedrijf in de sector van de sociale economie. Een atelier waarin met nieuwe technieken wordt geëxperimenteerd en waarin klassieke handwerktechnieken met modern design worden gecombineerd. De kansen op tewerkstelling voor langdurig werklozen door de omvorming tot een sociaal economiebedrijf worden nu onderzocht.

Evaluatie

Inhoudelijke lessen:

Tijdelijke invullingen zijn maatprojecten waarbij de verhouding tussen permanente opstellingen en evenementen voor elk nieuw project moet onderzocht worden;
Initiatieven die een directe, concrete return voor de bewoners opleveren, hebben een grote kans op slagen. In een wijk waar veel bewoners bezig zijn met overleven kunnen dat bijvoorbeeld volkstuintjes of een textielatelier zijn;
Cultuur brengt mensen makkelijk samen en heeft een belangrijke instrumentele functie. Initiatieven die inspelen op behoeftes en interesses van een ruime doelgroep hebben daarbij de grootste slaagkans, zeker als er meerdere partners bij betrokken zijn. Het ontbreken van die partners verklaart waarom een initiatief als de filmclub slechts een kort leven beschoren was;
Bestaande initiatieven kunnen niet zomaar in de Site worden neergepoot. Er was een tijdje een bibliotheek op de Site, maar dit was geen succes. Zo verhuisde een kunstenaar schilder zijn atelier naar containers op de Site, maar hij kreeg nauwelijks voeling met de buurt;
De Site werkt als forum om de moeilijk bereikbare doelgroepen aan te spreken en hen te stimuleren om ook actief te participeren. Binnen dit forum zijn er immers voldoende kansen om enerzijds de informele onderlinge communicatie en anderzijds de bottom-up communicatie te organiseren. Zo levert de tijdelijke invulling veel ideeën en afgetoetste voorstellen op voor toekomstige ontwikkelingen in de wijk;
Het tijdelijke karakter van de Site is voor de gebruikers niet echt een probleem, maar het creëert wel verwachtingen over de definitieve invulling. Over die definitieve invulling moet intensiever worden gecommuniceerd: het vaak nog negatieve beeld dat bewoners daarover hebben bijvoorbeeld, is gebaseerd op reeds lang achterhaalde informatie.
Op de Site werd gekozen voor een kwalitatief inhoudelijk aanbod. Er werd minder aandacht besteed aan het visuele aspect van de inrichting van de Site. Een fraaie visuele invulling van het terrein maakte een extra investering nodig. Deze investering leek niet te verantwoorden vanuit de tijdelijkheid van het initiatief. Toch blijkt dat de visuele inrichting voor veel bezoekers een belangrijke rol speelt. Dit moet in de toekomst overwogen worden;
Het initiatief de Site heeft een impact op de beeldvorming over Rabot. Dit zowel voor het beeld van Gentenaars over Rabot, voor het beeld van de media over Rabot als voor het beeld van Rabot over Rabot.

Organisatorische lessen

De keuze van en de samenwerking met de lokale partners is een belangrijke succesfactor. Rocsa en Samenlevingsopbouw Gent hebben een belangrijk aandeel in het succes van de Site. Een tijdelijke invulling moet immers starten vanuit een grote kennis van de wijk en de behoeftes van de bewoners;
De gebruikers verwachten een constante aanwezigheid en controle van stadsmedewerkers en/of verantwoordelijken. Vanuit het stadsbestuur zijn er, in het kader van een tewerkstellingsproject, dan ook twee medewerkers belast met het toezicht op de Site. Zij zijn ook verantwoordelijk voor het onderhoud ervan;
De zorg voor het algemeen belang is nog te beperkt en moet worden gestimuleerd. De individuele volkstuintjes liggen er kraaknet bij, de gemeenschappelijke omheining ervan wordt verwaarloosd. De inzet van vrijwilligers blijkt ook grenzen te hebben: het café kon niet met vrijwilligers opengehouden worden, het idee van een gemeenschappelijke broodoven geraakte niet geconcretiseerd;
De centrale rol van de neutrale wijkregisseur vergroot de betrokkenheid en het engagement van de diensten uit de drie pijlers;
De projectleider, verantwoordelijk voor het ruimtelijke aspect, vindt in de wijkregisseur een belangrijke communicatieantenne. Dit voor zowel topdown- als bottom-up communicatie;
De Dienst Kunsten trok in het begin aan de kar. Een creatieve partner is noodzakelijk. Maar de Dienst Kunsten ervoer dat de louter socio-culturele insteek te weinig ruimte liet aan andere diensten en zo te beperkend was voor de dynamiek die er op gang was gebracht. Daarom is de wijkregisseur de ideale ‘makelaar’ tussen diensten;
De Dienst Economie nam eerder reeds een aantal initiatieven in overleg met bedrijven en buurten, maar gelooft dat de inhoudelijk bredere benadering door de wijkregisseur duurzamer resultaten kan opleveren op het vlak van sociale tewerkstelling…;
De samenwerking tussen diensten lukt en de vindingrijkheid is groot. Ook al is de stad niet helemaal georganiseerd op dergelijke projecten, tussen het idee voor de Site en de opening ervan lagen slechts vijf maanden;
De beheerder moet in zijn rol ondersteund worden door een stuurgroep die als klankbord optreedt en het project constant mee evalueert en bijstuurt.

Informatiebronnen en contactgegevens

Stefaan Vervaet
Gebiedsgerichte Werking Stad Gent
AC Portus, Keizer Karelstraat 1
9000 Gent
09/2668262
stefaan.vervaet@gent.be
www.gent.be/eCache/WRA/45/931.html

Rocsa
Jozef II straat 104 – 106
9000 Gent
09/3249213
http://www.rocsa.be/

Samenlevingsopbouw Gent
Blaisantvest 70
9000 Gent
09/2239515
www.samenlevingsopbouwgent.be/themas/Leefbaarheid/Bruggen_Naar_Rabot/rabot.htm
www.vriendenvanhetrabot.be

Andere infobronnen over tijdelijk gebruik:

Urban Pioneers, Berlin, Stadtentwicklung durch Zwischennutzung, Tempory use and urban development in Berlin. Klaus Overmeyer;
Aurelie Desmet doctoreert aan Sint Lukas Brussels. Een presentatie van haar onderzoek vind je hier. Aurelie.desmet@architectuur.sintlucas.wenk.be

Hotel Transvaal – Den Haag

Algemene context van het project

Hotel Transvaal is gelegen in de Haagse stadsvernieuwingswijk Transvaal. In plaats van deze wijk in transformatie ‘af te schrijven’, ontwierp architectenbureau RAL2005 in opdracht van de kunstenaarsorganisatie Mobiel projectbureau OpTrek het concept voor Hotel Transvaal. Door de hele wijk verspreid bevinden zich hotelkamers in slooppanden en nog niet verkochte of verhuurde nieuwbouw. Wanneer woningen verkocht of slooppanden afgebroken worden, verhuizen de hotelkamers naar een andere locatie. De kamers zijn op bijzondere wijze ingericht door winkeliers uit de buurt of kunstenaars. Door samen te werken met bewoners, buurtorganisaties en de ondernemers uit de wijk heeft het hotel een rijke keuze aan voorzieningen: restaurants, verse bakkers, bars, kappers, internetcafés... Hotel Transvaal vult het vacuüm in de tussenfase van afbraak en vernieuwing, waardeert deze op en laat zien dat gebieden in transformatie wel degelijk potentie hebben.

Informatiebronnen

Stedelijke transformatie in de tussentijd – Hotel Transvaal als impuls in de wijk. Redactie Sabrina Lindemann / Iris Schutten, Paperback, 17 x 23 cm, 240 pagina’s, ISBN 978 90 8506 7481, € 34,50

Wat gebeurt er in de tussentijd? Hoe wordt er betekenis gegeven aan tussenruimte. Met als case: Transvaal in Den Haag. Masterscriptie Sociologie, Grootstedelijke Vraagstukken en Beleid. Erasmus Universiteit Rotterdam. Meike de Jong, September 2009.

www.optrektransvaal.nl
www.hoteltransvaal.com
info@hoteltransvaal.com
www.trancity.nl/tussentijd

Creatief beheer proefpark De Punt – Rotterdam

Algemene context van het project

Het Gentse initiatief “De Site” haalde haar inspiratie bij het bedrijf Creatief Beheer en hun project Proefpark De Punt in Rotterdam. Creatief Beheer is inderdaad een bedrijf en daar zit één van de grootste verschilpunten met de Gentse situatie. Het bedrijf werd opgericht door twee kunstenaars die mogelijkheden zagen in het tijdelijk inrichten en beheren van braakliggende gronden. Voor Creatief Beheer zijn braakliggende gronden veel meer dan een hindernis op weg naar een fraai eindbeeld. In samenwerking met bewoners, kunstenaar en buurtorganisaties transformeren ze braakliggende terreinen tot buurttuinen. Zo ontstaat betrokkenheid van de buurt en op een organische wijze groeit een nieuw park of stukje stadsgroen. Op ieder project staat een parkmanager, dat is een betaalde medewerker van Creatief Beheer die regelmatig aanwezig is, contacten met de buurt legt, plannen uitvoert, de boel onderhoudt en respecteert.

Een braakliggend terrein samen met de bewoners inrichten en beheren heeft een meerwaarde voor het vastgoed, de buurt en omgeving. De sfeer op het terrein en in de buurt varen er wel bij. Creatief Beheer ontvangt geen subsidies maar wordt gefinancierd door overheden, woningcorporaties of projectontwikkelaars, omdat zij overtuigd zijn van de ook commerciële meerwaarde van deze aanpak.
Naast het commerciële aspect is er nog een ander verschil met de Gentse situatie. Creatief Beheer ziet vanuit tijdelijke invulling en beheer een organische groei van een ruimte of park groeien. Vanuit burgerparticipatie braakliggende terreinen gebruiken is hier een deel van het ontwerpproces. Creatief Beheer stapt af van het klassieke patroon waarbij een ontwerper wordt aangeduid die dan een plan maakt voor een tuin of park, waarna de uitvoering volgt en vervolgens de klemtoon ligt op het onderhoud. De tuinen van Creatief Beheer zijn nooit af, maar groeien organisch met de inzichten en behoeften van de buurt mee. Creatief Beheer staat dus voor een praktijk waarin gebruik, ontwerp en onderhoud één geheel vormen. Voor Creatief Beheer zit de kunst erin om een ontwerp zo te laten groeien dat gebruik en onderhoud ermee vervlochten is en dat ook het draagvlak en de financiële basis groeit.

Een voorbeeld is Proefpark de Punt, een terrein van ongeveer 40 bij 400 meter, in Rotterdam Delfshaven. Creatief Beheer kreeg in 2004 de opdracht van het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam, deelgemeente Delfshaven, Com.Wonen en Bureau de Werkplaats om het Proefpark de Punt in te richten. Dit braakliggend terrein werd samen met de bewoners ingericht tot een wijktuin. Ook het beheer gebeurt vanuit de burgerparticipatie. Creatief Beheer bouwt haar tijdelijke parken rond een thema, voor Proefpark De Punt is dit ‘Landleven in de Stad’ met als doel een natuurlijke speel- en recreatiemogelijkheid voor de buurt te creëren. In het Proefpark vind je een theehuis, een duiventil, een kippenhok, een filosofiekeet, bloemen en planten.

Het Proefpark krijgt in 2010 een plaats in het nabije Dakpark, een stedenbouwkundig project met park, kantoor en winkelruimte. Creatief Beheer zal ook in Dakpark zorgen voor onderhoud van het park met burgerparticipatie.

Proefpark de Punt is in 2005 bekroond door de Nederlandse tak van Child Friendly Cities als meest kindvriendelijke project.

Informatiebronnen