Leeswijzer
De inzet van nieuwe media als hefboom voor participatie vormt de focus voor de projecten beschreven in deze nota. In een aantal planningsprocessen worden interactieve media zoals video, foto, internet, blog,…gebruikt bij de kennismaking en infogaring over de wijk/projectzone. De bevolking wordt gevraagd haar aanvoelen van de wijk op de gevoelige plaat vast te leggen, of ideeën te spuien voor de zone.
In een beperkt aantal projecten participeren burgers bij het formuleren van oplossingen en bij de uitvoering ervan en dit onder meer via blog's. Skatepark Ursulinensquare is een goede illustratie van deze werkwijze. De skateradviseur in dienst van het ontwerpbureau communiceert via blog en internet op regelmatige basis met andere skaters. Bijzonder aan dit project is trouwens de 'uitvoeringsparticipatie' en het blijvend betrekken van de doelgroep skaters.
Ook burgerinitiatieven maken gretig gebruik van nieuwe media om het protest en verzet tegen geplande projecten te duiden en te illustreren. Voorbeelden zijn de video's van Spectacle over het Flageyplein en het Rijksadministratief Centrum in Brussel, gemaakt door de bewoners en gebruikt door drukkingsgroepen om hun stem en standpunt te vertolken naar de bevoegde overheden. Nieuwe media spelen ook een rol bij de verdere bekendmaking en informatieverspreiding van afgewerkte projecten: het Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM) maakte een video over het Ursulinensquare, studio Arno Quinze over het Rijksadministratief centrum.
Skatepark Ursulinensquare - Brussel
Algemene context van het project
Het Departement Stedenbouw van de stad Brussel diende - anticiperend op een projectenoproep van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling - een projectvoorstel in voor de ontwikkeling van de site van het station Brussel-Kapellekerk en omgeving. De ombouw van deze verwaarloosde zone moest gebeuren door middel van de vernieuwing en herinrichting van de stationslokalen, de heraanleg van het Ursulinensquare, en de ontwikkeling van culturele en socio-economische activiteiten die uitgingen van de mogelijkheden en de talenten van de Brusselaars.
Midden 2003 ontving de vzw Recyclart een opdracht van het Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM) voor de herinrichting van het "Ursulinensquare". Deze stedelijke plek met weinig stedenbouwkundige waarde moest omgetoverd worden tot een kwalitatieve openbare ruimte voor iedereen met specifieke aandacht voor skating, rollerblades en BMX. De opdracht bestond zowel uit de opmaak van de plannen als de organisatie van de animatie, de inspraak en participatie op lokaal en bovenlokaal niveau.
In september 2003 wordt een ideeënwedstrijd uitgeschreven voor alle jongeren onder 25 jaar en voor alle studenten uit de architectuur-, kunst- en landschapsarchitectuurscholen. Eind januari 2004 worden de laureaten bekendgemaakt: Bjorn Gielen en Floris Steyaert stellen een intrigerend project voor, opgebouwd uit eenvoudige en doeltreffende vormen.
Vanaf januari 2004 wordt het project begeleid door l'ESCAUT Architecture Scénographies Expositions. In 2004 werd alles geconcretiseerd: van voorontwerp naar stedenbouwkundige vergunning en aanbestedingsdossier. Op 30 maart 2005 startte de werf en 30 april 2006 vond de opening plaats van het plein met onder meer een skatedemonstratie, een muziekoptreden en activiteiten voor de buurt.
Van april 2005 t/m april 2006, dus tijdens de uitvoeringsfase, werd het meest intens gecommuniceerd. In die periode nam de aannemer een skater in dienst om mee te werken op de werf. Een foto van het gerealiseerde plein vind je hier.
Nog steeds organiseren Recyclart en skaterscollectief Brusk (Brusselse Skateboarders) graffitiwedstrijden, concerten en andere activiteiten op de plek. Ze bieden een belangrijke meerwaarde aan het project, en door de graffiti krijgt het project ook fysiek een extra laag.
Het ontwerp
Het plein bevindt zich boven de tunnel van de Noord-Zuidverbinding. Het ontwerp verdeelt de site in zones met verschillende gebruiksmogelijkheden afhankelijk van de ondergrond. Op de flanken van de tunnel is er een talud beplant met hoogstammige bomen en een overwoekerende vegetatie, bedoeld als veiligheidsmat voor de skaters. 's Nachts krijgt de enscenering een sprookjesachtig karakter. Omdat er geen bijkomende verlichting werd voorzien, versterken de geïntegreerde lichtpunten het grote scherm en de skate-infrstructuur.
Het ontwerpbureau L'ESCAUT nam een skateradviseur in dienst. Hij communiceerde via blog en internet op regelmatige basis met andere skaters om hen te motiveren, ideeën uit te wisselen, oplossingen te zoeken voor problemen. De respons was enorm en er ontstond een groot gevoel van eigenaarschap en een draagvlak voor het project.
Wie werkt mee ?
BIM is bouwheer en opdrachtgever voor de aanleg van een publieke ruimte die toegankelijk moet zijn voor iedereen met een sportief karakter en gericht op skaten, rollerbladen en BMX. De vzw Recyclart coördineerde het geheel en ontfermde zich over het sociale luik. De kantoren, technische ateliers en bar van Recyclart zijn gevestigd in een overbodig geworden stationsgebouw in de buurt van de site. Vanuit deze locatie heeft Recyclart verschillende activiteiten begeleid en opgestart over de heraanleg van publieke ruimtes.
Recyclart organiseerde informatiesessies met de bewoners en de toekomstige gebruikers. Zij traden op als tussenpersoon tussen groepen jongeren, skaters, muzikanten, dansers, acteurs, kunstenaars en de overheid. Voor de aanleg van Ursulinensquare sloot Recyclart een samenwerkingscontract af met het skaterscollectief Brusk en het architectenbureau L'Escaut.
Ingezette informatie- en participatiemiddelen
Met de buurt
Verschillende activiteiten werden georganiseerd om de informatie naar en de participatie van de buurtbewoners en andere geïnteresseerden zo optimaal mogelijk te laten verlopen: infovergaderingen, voorstelling van het project aan buurtorganisaties en het naastgelegen bejaardenhome, workshops in scholen, voorstelling website, contacten tussen skaters en bejaarden van het home. Tijdens drie zondagse evenementen werden ontwerpworkshops georganiseerd voor alle geïnteresseerden uit de wijk. Een schematische procesreconstructie van het participatietraject vind je hier.
Recyclart organiseerde een reeks tentoonstellingen (een uitnodiging vind je hier) met de maquettes van de projecten die deelnamen aan de ideeënwedstrijd voor jongeren onder 25 jaar, een video over de visie van de voorbijgangers en foto's over de plaats en hoe ze gebruikt wordt door de buurt.
Bij de start van de werf in 2005 werd er een infocampagne NM6 infocampagne.pdf gehouden voor de omliggende buurt. De feestelijke opening in 2006 weerspiegelde het succes van de participatie. De buurt is fier op haar nieuw plein. Alle lokale artiesten staan op het podium, de bewoners zorgen voor de catering, … en uit het jaarlijks terugkerend buurtfeest bij de onthulling van de nieuwe fresco blijkt het blijvend enthousiasme van de buurt en haar bewoners voor hun plein. Een sfeerbeeld vind je hier.
Werken met BRUSK: participatie van de skaters aan de realisatie van het skateplein
Het verhaal begon met een groep skaters uit Brussel die de enige oude ramp voor skaters uit 1991, verbouwd wilden zien. Een jarenlang hopeloos papieren gevecht met de Brusselse administraties leidde tot jaarlijkse protestacties tijdens de autoloze zondagen. Al skatend trokken jongeren door de tunnels onder het motto: 'wij willen een skatepark in Brussel'. De groep vond een stuk land dat er min of meer braak bij lag, een grote hondenwei dicht in het hart van Brussel, 500 meter van de Kunstberg de favoriete plek van de Brusselse skaters. Na twee jaar intense samenwerking ligt er nu een skatepark een plaats waar skaters en anderen graag samen vertoeven. De skaters van BRUSK vinden het vertrouwen dat zij kregen van de administratie en de ontwerpers de belangrijkste sleutel tot dit succesverhaal. Zij waren van bij de start betrokken bij alle onderhandelingen en hadden weinig of geen moeite om de ontwerpers en de opdrachtgevers te overtuigen van het belang van hun inbreng. BRUSK kreeg een lokaal dicht bij de site. 'Onze taak was het opvoeden van de architecten in skaters-standpunten dus samen met hen video kijken, skateparken bezoeken en vooral veel discussie voeren.', zo getuigen de skaters.
De hoofdbrekers waren eerder van technische aard. Onder het plein liggen de treintunnels en dat veroorzaakte problemen. De meeste bowl's zijn diep uitgegraven. Daarom roepen de skaters via een blog de hulp in van de skatersgemeenschap. Stap voor stap wordt de vooruitgang maar ook de problemen die men tegenkomt becommentarieerd. Een belangrijke uitdaging was het inpassen van de verschillende functies. De ontwerpers kiezen bewust voor dubbel gebruik: zo zijn sommige banken tegelijk ook springplanken.
De skaters organiseerden op eigen houtje een Europese rondreis. Zij namen contact op met skaters uit heel Europa en zetten zich aan het tekenen. Ze organiseerden workshops voor belangstellenden en de resultaten kwamen op de blog te staan. De ultieme skatersdroom is het zelf bouwen van de bowl's en ramp. Maar dit bleek te ver gegrepen en dit werk werd overgelaten aan deskundigen.
De skater 'community' werd tijdens het hele constructieproces betrokken en zij participeerden aan de teamvergaderingen en werfvergaderingen. De vragen waar ze geen oplossing voor vinden gingen naar de blog voor consultatie. De antwoorden en suggesties werden gewogen en eventueel toegepast. Alle vorderingen van de bouw werden uitvoerig beschreven op de blog. Een netwerk van skaters keek toe en gaf raad. Bij de start werkte een vrijwilliger een aantal dagen per week op de werf en volgde de werken; meten, passen uittesten, elk klein detail en dan met de tekening en foto's terug op de blog. Na een tijd bleek dat één vrijwilliger, twee dagen in de week niet voldoende was en de ploeg besloot om een skateradviseur aan te nemen. Hij was de garantie en de link met de skatergemeenschap.
Informatiebronnen en contactgegevens
Website : http://www.brusk.be/forum/viewtopic.php?t=36&postdays=0&postorder=asc&start=0
Skaderscollectief Brusk www.brusk.be
02/2179679
contact@brusk.be
vzw recyclart www.recyclart.be
02/2890055
L' escaut: www.escaut.org
Leefmilieu Brussel, BIM: www.ibgebim.be
Tel: (0)2 / 775.75.75
Meer informatie over e-participatie staat ook gedocumenteerd op de website van De Wakkere Burger
http://participatiewiki.be/wiki/index.php/E-democratie
http://www.gothamgazette.com/parksgame/ en http://www.caberg-malpertuis.nl/spel/index.html
Wat doe jij met 500 m² Mechelen?
De campagne 'Wat doe jij met 500 m² Mechelen' zet inwoners aan om via de website www.beleefmechelen.be voorstellen te doen voor de invulling van een deel van de site van het stadsvernieuwingsproject Tinel. Op die manier wekt het stadsbestuur interesse en kan ze haar verhaal vertellen over de 25.000m² rond de site. Een jury bestaande uit medewerkers van de verschillende betrokken stedelijke diensten selecteerde 10 haalbare voorstellen. Vervolgens brachten 618 inwoners via de website hun stem uit. De top 3 die uit de bus kwam is een klimrots, een bouwspeelplaats en een modulaire tuin met verplaatsbare bloembakken. Deze voorstellen zijn intussen gerealiseerd als een tijdelijke invulling van de site en zullen de ontwerpers mogelijk ook verwerken in hun ontwerp. Het succes inspireert de stedelijke diensten om ook elders in de stad dergelijke populaire invullingen een plaats te geven. Om aan de campagne ruchtbaarheid te geven verspreidde de stad potloden, latjes en bierviltjes.
Meer informatie over het stadsvernieuwingsproject Tinel vind je hier, de folder van de campagne 'Wat doe jij met 500 m² Mechelen?' hier.
Contactgegevens
Tom De Puydt
015/297823
tom.depuydt@mechelen.be
Maak het knus rond de peperbus
Het project 'Maak het knus rond de Peperbus' betreft een onderzoek naar de algemene leefkwaliteit, alsook een verkeerskundige evaluatie van het district Borgerhout te Antwerpen, ingesteld door de districtraad van Borgerhout. Het project nam aanvang in het jaar 2000. De districtraad adviseerde de politie om een studie op te maken naar de verkeersremmende maatregelen voor de straten rond de Sint-Janskerk - ook 'de Peperbus' genoemd. In de daarop volgende jaren groeide het project echter uit tot een ontwerpplan voor de heraanleg van de totale buurt. De werkgroep 'Peperbuscomité' houdt de dynamiek van het project in stand. Het organiseert enquêtes, stelt een ontwerpplan op en staat in voor een uitgebreide wijkanalyse. Tevens is deze werkgroep een essentiële schakel tussen de bewoners van het district Borgerhout en de overheidsinstellingen van de stad Antwerpen.
In het voorjaar van 2008 beslist het district om deel te nemen aan een proefproject 'Van digitale klant tot digitale burger'. Dit project kadert in een ruimer geheel van experimenten ter verbetering van eGovernment (e-democracy). In samenspraak met onderzoeksinstellingen Memori (KH Mechelen) en DocArch (Leuven) werd dit project uitgevoerd: een online enquête werd opgesteld en een aantal forums werden geopend. Elke bewoner van Borgerhout kon zijn inspraak leveren op de webstek: http://www.borgerhout.be/peperbus
Contactgegevens
Piet Van Laecke
Stad Antwerpen / samen leven / woonomgeving / stad in dialoog
Den Bell - Francis Wellesplein 1
2018 Antwerpen
Postadres: Grote Markt 1 / 2000 Antwerpen
03/3383615 / gsm: 0499/802643
piet.vanlaecke@stad.antwerpen.be
