Veranderend speelveld vraagt andere overheid

Het rapport formuleert een antwoord op volgende vragen: waar trekken jongeren die het ouderlijk huis verlaten naar toe? Hoe ver van de ouder(s) gaan zij wonen? En welke sociaal-demografische en sociaaleconomische kenmerken spelen een rol bij de keuze van woonplaats en de afstand tussen die woonplaats en de woning van de ouder(s)?  Om deze vragen te beantwoorden werden Rijksregistergegevens gebruikt, in combinatie met gegevens over het onderwijsniveau en over de belastbare inkomens.  Je vindt het rapport hier.

De inspiratiegids "Toegankelijke schoolmaaltijden" probeert een antwoord te formuleren op de vraag die veel lokale besturen, scholen of ondersteunende organisaties zich stellen: "Hoe kom je tot een gezond, betaalbaar, aantrekkelijk, toegankelijk en verantwoord voedingsaanbod op scholen, waarvan elk kind zonder onderscheid kan genieten?" Deze gids ondersteunt hen om zelf aan de slag te gaan. Elke situatie is anders, elke stad of gemeente heeft een eigen specifieke context die bepalend is voor een lokaal voedselbeleid en scholen verschillen sterk. Enkele concrete cases inspireren en reiken inzichten aan die kunnen ondersteunen bij een eigen voedingsaanpak. Je vindt de inspiratiegids hier.

Om onze omgeving robuust en duurzaam te maken, hebben we nood aan een nieuwe kijk op ruimte. Het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen zet hiervoor de krachtlijnen uit. Maar om die visie wérkelijk te realiseren, zijn er ingrepen op het terrein nodig. En daarvoor zijn er omgevingsvergunningen nodig. Wateroverlast en droogte, hittestress en klimaatverandering, de toenemende druk op de open ruimte en leefomgevingen met een beperkte leefomgevingskwaliteit … Ze vragen allemaal om doordachte oplossingen. Met het instrument lasten heb je een stevige troef in handen om iets te realiseren op het terrein. Om de positieve impact nog te versterken, bracht het instrumentendecreet een grondige wijziging aan in de bepalingen omtrent lasten in het decreet omgevingsvergunningen. Je vindt hier de brochure met informatie over hoe je het volle potentieel van het instrument lasten benut.

Het gebruik van elektronisch versterkte muziek is geregeld in de Vlaamse milieuregelgeving (VLAREM). Hierin zijn zowel normen opgenomen voor de muziekactiviteit zelf als voor de bescherming van de omgeving.  Je vindt hier een handig overzicht van de regelgeving, een handleiding & een aantal veelgestelde vragen over de regelgeving muziekactiviteiten.

De gangbare manier van beoordelen van milieueffecten leidt er vandaag veelal toe dat nieuwe ontwikkelingen in stedelijk gebied op milieuvlak vaak slechter scoren dan ontwikkelingen in het buitengebied. Positieve effecten op lange termijn en op grotere schaal worden niet in beeld gebracht. Dit onderzoek tracht oplossingsrichtingen te bieden om zowel positieve als negatieve effecten van verdichting aan bod te laten komen. Via een analyse van de huidige methodieken voor milieueffectbeoordeling, scenariodoorrekeningen en het uitwerken van verschillende cases werden oplossingsrichtingen verkend en aanbevelingen geformuleerd. Je vindt het onderzoeksrapport hier.

Er is onduidelijkheid over het nut en de haalbaarheid van verdere decentralisatie in Vlaanderen, evaluatieonderzoeken leidden niet tot eenduidige resultaten. In deze studie worden daarom de wenselijkheid en haalbaarheid van verdere decentralisatie van het Vlaams naar lokaal bestuursniveau onderzocht aan de hand van twee onderzoeksvragen: (1) Wat is de wenselijkheid van verdere decentralisatie en op basis van welke argumenten?  (2) Wat is de haalbaarheid van verdere decentralisatie rekening houdend met verschillende bestuurlijke en juridische condities?  Het conceptueel kader waarbinnen deze vragen geanalyseerd worden, is gebaseerd op de literatuurstudie van decentralisatie uit de eerste fase van dit project voor het Steunpunt Bestuurlijke Vernieuwing. Je vindt hier de literatuurstudie en hier het onderzoeksrapport over de wenselijkheid en haalbaarheid.

Met uitzondering van een aantal voorlopers, zijn heel wat steden en gemeenten in Vlaanderen vandaag nog zoekend op het terrein van warmtenetten. Welke rol neemt de gemeente op? Welke bevoegdheden heeft een gemeente om warmtenetten op een verstandige manier te stimuleren en welke ruimtelijke en juridische instrumenten kunnen hiervoor worden aangewend? Dit en heel wat andere vragen komen uitgebreid aan bod in de juridische leidraad voor lokale besturen. Je vindt de leidraad hier.

​Veilig naar school                                                                              Op 1 september start het nieuwe schooljaar en lokale besturen hebben de veiligheid van kinderen hoog op de agenda staan. Van uitgebreide Zone 30-gebieden en fietsstraten tot op maat gemaakte schoolstraten en speciale verkeersregelingen: er wordt op diverse fronten gewerkt om het schoolverkeer veiliger te maken.  Je vindt hier meer informatie.

Globaal rapport thema-audit 'Niet-terugvorderbare steun'                                                                                                      Tussen oktober 2021 en maart 2023 voerde Audit Vlaanderen de thema-audit Niet-terugvorderbare steun uit bij 11 lokale besturen. Audit Vlaanderen bundelde de belangrijkste bevindingen, die relevant zijn voor alle lokale besturen. In dit globaal rapport leest u onder andere de belangrijkste conclusies van deze thema-audit, welke verbeterpunten er zijn en hoe je als lokaal bestuur zelf aan de slag kunt om dit proces beter te beheersen. Je vindt hier alle resultaten van deze thema-audit in het globaal rapport en hier 7 nieuwe praktijken geformuleerd door Audit Vlaanderen, die inspiratie kunnen bieden bij de optimalisatie van de aanpak van het proces 'niet-terugvorderbare steun'. Naar aanleiding van deze thema-audit is er ook een tool ontwikkeld om al eerste stappen te zetten in het analyseren van data-gegevens uit de IT-toepassingen en die vind je hier.

​Meer grip op eigen leven vermindert maatschappelijk onbehagen
In deze studie wordt allereerst ingegaan op de vraag wat we moeten verstaan onder de begrippen ‘onzekerheid’ en ‘maatschappelijk onbehagen’. Want ook al klinken deze termen veelvuldig in het politieke debat, het blijft vaak onduidelijk waarnaar ze nu eigenlijk verwijzen en wat hun onderlinge samenhang is. Vervolgens gaat de studie in op een derde concept, namelijk ‘persoonlijke controle’. Dat is de mate waarin mensen door eigen handelen de uitkomsten kunnen verkrijgen die ze belangrijk vinden, ofwel: hoeveel grip zij hebben op hun leven. Het begrip ‘persoonlijke controle’ klinkt veel minder vaak in het politieke debat, maar deze studie laat zien dat het een sleutelrol vervult. Het hart van de studie is een enquête onder bijna 3000 Nederlanders naar mogelijke gevoelens van onzekerheid, controle en maatschappelijk onbehagen. De conclusie is dat onbehagen over de samenleving als geheel deels verklaard kan worden uit een gebrek aan controle dat mensen ervaren in hun eigen leven. Dit is een nieuw en origineel perspectief op de oorzaken van maatschappelijk onbehagen, en roept om de vraag hoe we kunnen bevorderen dat mensen zoveel mogelijk grip hebben op hun leven. Daarop zal uitgebreid ingegaan worden in een later dit jaar verschijnende publicatie. Je vindt hier alvast de studie met een conceptuele en empirische analyse.  

​Buurten met een concentratie van kwetsbare huishoudens en kwetsbare woonsituaties anno 2021
Het Vlaamse woonbeleid is een doelgroepenbeleid, dat sterk gericht is op kwetsbare huishoudens, maar wil ook een territoriaal selectief beleid zijn. Om deze reden is het voor de Vlaamse overheid belangrijk om te weten welke buurten de hoogste concentratie van kwetsbare huishoudens huisvesten. In een eerder rapport (Vanderstraeten et al., 2021) werd hiervoor een methodiek uitgewerkt en toegepast op cijfers voor 2001 en 2011. De auteurs voegen hier nu ook 2021 aan toe, en stellen daarbij onder andere vast dat de nieuwe kaart met de kwetsbare buurten heel gelijkaardige ruimtelijke patronen vertoont als deze voor het verdere verleden. Je vindt hier meer informatie over het onderzoek en hier het eindrapport.

​Inspiratiegids Duurzame Stedelijke Logistiek ‘Verbinden en verduurzamen’
In deze publicatie staan de ervaringen van de deelnemers aan de Green Deal centraal: de organisaties, lokale besturen en bedrijven zelf. We laten hen aan het woord: waarom zetten zij zich in voor duurzamere logistiek? Waarom namen ze deel aan de Green Deal en wat hebben ze daaruit geleerd? Welke tips hebben ze voor anderen en welke samenwerkingen zijn er ontstaan? De diversiteit aan acties maakt duidelijk dat de transitie richting duurzame stedelijke logistiek op verschillende vlakken gevoerd moet worden en dat er geen ‘silver bullet’ is. De weg naar emissievrije stadsdistributie kent ook verschillende obstakels en uitdagingen. Samen met de deelnemers werden de voornaamste uitdagingen benoemd en werden daar meteen mogelijke oplossingen aan gekoppeld. Je vindt de publicatie hier.

​Samenwerking tussen het Vlaamse en federale niveau en met de andere gemeenschappen en gewesten
Burgers en ondernemingen hebben alle belang bij een betere samenwerking tussen het Vlaamse en federale niveau en voor bepaalde materies tussen de gewesten en gemeenschappen onderling. Dat is – met respect voor de autonomie van elke entiteit – belangrijk voor een effectief en samenhangend beleid, een kwaliteitsvolle publieke dienstverlening en het vertrouwen van burgers en ondernemers in de overheid. De SERV stelt een grondige evaluatie voor van de efficiëntie, effectiviteit en samenhang van de bestaande samenwerkingsvormen. Dat moet leiden tot voorstellen die de vastgestelde knelpunten kunnen aanpakken. Je vindt het rapport hier.

​Non take-up huurpremie en huursubsidie
De huursubsidie en huurpremie zijn belangrijke beleidsinstrumenten om de betaalbaarheid van wonen op de private huurmarkt te verbeteren. Een gekend knelpunt is dat een belangrijk deel van de groep die voldoet aan de voorwaarden voor deze tegemoetkomingen, geen aanvraag indient. In dit onderzoek is nagegaan hoe groot deze ‘non-take-up’ is, wat de verklaringen er voor zijn en hoe regelgeving, procedures en begeleiding van huurders kunnen worden aangepast om de non-take-up te verlagen. Je vindt het rapport hier.

​De impact van financieringsstromen op de lokale beleidsregie
In heel wat beleidsdomeinen voeren de Vlaamse steden en gemeenten de regie. Als regisseur voeren de lokale besturen de lokale beleidsnetwerken aan en bepalen ze de beleidsdoelstellingen. Echter zijn niet alle actoren, die lokaal actief zijn, gemeentelijk of stedelijk. Heel wat actoren hebben een bovenlokaal werkingsgebied en krijgen financiële middelen van Vlaanderen. Denk hierbij aan welzijnsorganisaties, scholen en huisvestingsmaatschappijen. Deze lokale, niet gemeentelijke actoren, worden geconfronteerd met diverse doelstellingen, financieringsvoorwaarden en reglementeringen welke conflicterend kunnen zijn. Dit rapport onderzoekt in welke mate het niet goed overeenkomen van doelen in financieringsstromen een impact heeft op de lokale regie en hoe lokale regie kan worden versterkt. Je vindt het rapport hier.

​Archeologieregelgeving voor bouwheren, verkavelaars en ontwikkelaars
De brochure maakt bouwheren, initiatiefnemers of ontwikkelaars van een bouwproject of verkaveling wegwijs in de archeologieregelgeving en de verplichtingen die daaruit voortvloeien voor de aanvraag van een omgevingsvergunning voor stedenbouwkundige handelingen of het verkavelen van gronden. Je vindt de brochure hier.

​​Circulaire trends in Europa
Gent, Leuven, Mechelen, Roeselare en Temse. Deze vijf Vlaamse steden ondertekenden de Europese Circular Cities Declaration. Op basis van de rapportage van alle 40 deelnemende steden, stelden ICLEI Europe en de Ellen MacArthur Foundation een interessant rapport op dat de circulaire praktijken in Europese steden beoordeeld. Het rapport dat je hier vindt, werpt daardoor een uitstekend licht op de belangrijkste circulaire trends in Europa. 

​Non-take-up huurpremie en huursubsidie
De huursubsidie en huurpremie zijn belangrijke instrumenten van het Vlaamse woonbeleid om de betaalbaarheid en kwaliteit van wonen voor mensen met een relatief laag inkomen te verbeteren. Het werkveld signaleert echter dat een belangrijk deel van de groep die aan de voorwaarden voor een huurpremie of huursubsidie voldoet, geen aanvraag indient. In het rapport trachten ze een schatting te maken van de non-take-up en redenen daarvoor te vinden. Ze onderscheiden de primaire, de secundaire en de tertiaire non-take-up. Primaire non-take-up wordt hierbij gezien als de non-take-up die te verklaren valt vanuit de gebruiker (bv. niet voldoen aan de voorwaarden of denken niet te voldoen aan de voorwaarden). De secundaire non-take-up wordt veroorzaakt door beoordelingsfouten aan de kant van de organisatie die het recht moet toekennen. De tertiaire non-take-up wordt bepaald door de beperkingen die door de gestelde voorwaarden opgelegd worden maar waardoor een deel van de doelgroep geen aanspraak kan maken op de tegemoetkoming. Je vindt het onderzoeksrapport hier.         

​Ambtelijke capaciteit bij lokale besturen
Deze onderzoeksnota omvat een aantal overkoepelende reflecties aangaande de ambtelijke capaciteit van de Vlaamse lokale besturen. Het start met een definiëring en verduidelijking van ‘ambtelijke capaciteit’ en bevat reflecties rond een aantal kernthema’s die bepalend blijken voor ambtelijke capaciteit op het lokale niveau: gemeentelijke schaal, politiek-ambtelijke verhoudingen, ambtelijk personeel, IT en digitalisering, organisatiestructuur en gemeentelijke autonomie. In het concluderend hoofdstuk worden een aantal slotbeschouwingen geformuleerd. Je vindt de reflectienota hier.

​​Een kwalitatieve studie over de kenmerken en haalbaarheid van collectieve woonprojecten
Dit kwalitatieve onderzoek is het resultaat van het Care in the city netwerk, een samenwerking tussen perspective.brussels en verschillende partners binnen de welzijns- en gezondheidssector (Welzijn en gezondheid | perspective.brussels). Het onderzoek vertrekt van de vaststelling dat een steeds grotere groep mensen moeilijkheden ondervindt bij het vinden van een betaalbare en geschikte woning. Een combinatie van factoren, zoals een nijpend tekort aan sociale woningen, ondermaatse woningen op de privémarkt, onaangepaste woningen aan de behoeften van bewoners, een gebrek aan noodzakelijk wooncomfort en het leven in een onzekere woonsituatie heeft nefaste gevolgen voor de fysieke en mentale gezondheid van de bewoners. Deze analyse zoomt in op collectieve woonvormen met sociaal oogmerk als een deel van de oplossing van deze complexe woonproblemen. Aan de hand van 11 Brusselse cases, literatuuronderzoek en interviews krijgen we meer inzicht in de hefbomen en obstakels voor de opzet en goede werking van deze woonprojecten.
Je vindt hier het onderzoeksrapport en hier een artikel.

​Evolutie van wonen, mobiliteit, welzijn kinderen en aanpak crisis tussen 2021 en 2022
Om de grote nood aan betrouwbare en actuele gegevens over de impact van de coronacrisis op de leefsituatie van de bevolking in te vullen, organiseerde Statistiek Vlaanderen begin 2021 een grootschalige Covid-19-bevraging. Aan de deelnemers van deze bevraging werd gevraagd of ze op een later tijdstip opnieuw gecontacteerd mochten worden voor een eenmalige vervolgbevraging. Die vervolgbevraging werd afgenomen in het voorjaar van 2022. In dit rapport worden de antwoorden van de respondenten die aan de vervolgbevraging in 2022 deelnamen, vergeleken met de antwoorden van diezelfde groep in de eerste editie van de bevraging in 2021. Zo wordt nagegaan of hun leefsituatie tussen 2021 en 2022 merkbaar is gewijzigd. In dit derde rapport over de vervolgbevraging wordt gefocust op de thema’s wonen, mobiliteit, welzijn kinderen en aanpak crisis. Je vindt het rapport hier.