Nieuwsbrief 167

Op 30 mei 2024 organiseert de werkgroep Omgevings- Beleids- en Managementinformatie (OBMi) van het Kenniscentrum Vlaamse steden samen met ABF research en de stad Leuven de Vlaamse Swing gebruikersdag. Op deze gebruikersdag wisselen Belgische en Nederlandse gebruikers van het Swing platform goede praktijken uit en inspireren ze elkaar over het inzetten van het platform ter ondersteuning van hun datagedreven beleid.  

De definitieve agenda voor de gebruikersdag ligt nog niet helemaal vast, maar de dag wordt in grote lijnen in twee delen opgedeeld. In de voormiddag gaan we samen met ABF dieper in op de roadmap voor de ABF productportfolio, met onder andere nieuwigheden uit Swing Studio en Swing Viewer. Daarna tonen we aan de hand van praktijkvoorbeelden uit Vlaanderen en Nederland hoe diverse Swing producten kunnen ingezet worden richting verschillende doelgroepen. We vertrekken van high level, toegankelijke dashboards en eindigen bij gedetailleerde rapporten in Swing Studio.

In de namiddag gaan we dieper in op een aantal complexe gebruikersvragen die leven bij Vlaamse Swing gebruikers en beheerders. Zij kunnen vooraf hun vragen inzenden, we gaan samen met de makers van Swing in op de oplossing.

De gebruikersdag gaat door in het auditorium van Bibliotheek Tweebronnen, in Leuven, op 30 mei 2024 van 10u00 tot 16u00. Deelname is gratis maar inschrijven is, met het oog op de broodjeslunch, verplicht.  Meer informatie, het definitieve programma en een link voor inschrijving vind je hier.

​Op vraag van het Kenniscentrum Vlaamse Steden, schreef professor Dirk Geldof een paper waarin vanuit ruimtelijke blik gekeken wordt naar de processen van diversifiëring in de Vlaamse centrumsteden en Brussel. Vaststellingen uit eerder onderzoek zoals de Atlas Superdiversiteit, worden in deze paper verbonden aan uitdagingen en opdrachten voor stedelijk beleid.

De complexe interactie tussen de verhuisbewegingen van alle inwoners van Vlaanderen vandaag, de demografische kenmerken van bewoners van wijken en gemeenten, en de selecterende werking van de bestaande woningmarkt bepalen samen de spreiding van superdiversifiëring.

Verschillende demografische aspecten bepalen mee de (toekomstige) ruimtelijke noden en behoeftes van nieuwe en gevestigde inwoners. Zo vraagt het verjongingsproces om voldoende kinderopvang, schoolcapaciteit en ontmoetingsvoorzieningen.

Superdiversiteit raakt aan alle beleidsdomeinen, van onthaalbeleid over ruimtelijk, woon- en sociaal beleid, tot onderwijs, jeugd-, sport- en cultuurbeleid of politie en middenstandsbeleid.

Superdiversiteit is een alledaagse stedelijke realiteit die om een geïntegreerde aanpak vraagt met aandacht voor veranderingsdynamieken en verbinding. Deze paper biedt wetenschappelijk onderbouwde inzichten die stadsbesturen kunnen ondersteunen in het uitwerken van noodzakelijk beleid. De basis van deze paper wordt gevormd door de Atlas Superdiversiteit Vlaanderen (Vandekerckhove et al. 2022) en de analyse in het boek 'Superdivers Vlaanderen. Geografie van een nieuwe realiteit' (Geldof et al., 2023). 

De stad van de 21ste eeuw is superdivers, kadert binnen het traject Stadsgenoten (2018-2023), het programma van het Kenniscentrum Vlaamse Steden dat focust op het stedelijk samenleven in diversiteit. Deze paper is de eerste in een reeks van inhoudelijke, op maat gemaakte materialen, met inzichten van experts, die we in de nabije toekomst ontsluiten.

Je vindt hier de paper en de atlas superdiversiteit consulteren kan hier. Je vindt hier tenslotte een overzicht van de op dit moment beschikbare Stadsgenoten rapporten en praktijken.

​Vandaag is Gent eigenaar van zo'n 1.800 hectare plattelandsgrond, voornamelijk buiten de stadsgrenzen. Maar ooit strekten deze gronden zich uit over 5.000 hectare akkers, weiden en bos. In de dertiende eeuw werden Gentse rijke stedelingen, abdijen en hospitalen eigenaar van gronden buiten de stadsmuren. Hospitalen hadden deze gronden eeuwenlang broodnodig om financieel stabiel te blijven en voedsel te voorzien voor arme en zieke mensen in de stad. In de twintigste eeuw onderging Gent grote veranderingen. De stad breidde uit met de haven en autosnelwegen, en het nieuwe OCMW hervormde het sociaal beleid. De landbouwsector veranderde ingrijpend. De Gentse landbouwgronden werden deels verkocht en raakten in de vergetelheid.                                                                     

De expo 'Gentse Gronden', doet dit intrigerende hoofdstuk in de geschiedenis van Gent en andere steden uitgebreid uit de doeken. Je ontdekt de verhalen achter de grondbezit, armen- en ziekenzorg, de relatie tussen stad en platteland, voedselzekerheid en krijgt ook 'food for thought' over het heden en de toekomst. De tentoonstelling neemt je mee op een visuele reis met kaarten, schilderijen, illustraties, foto's, filmmateriaal en bijzondere objecten.

Vandaag de dag zijn deze Gentse gronden onderwerp van een actueel debat. Wat brengt de toekomst? Worden ze verder verkocht om het sociaal beleid te financieren? Wat met de meer dan 150 pachters van vandaag en jonge boeren die op zoek zijn naar grond? Hoe kunnen de gronden een rol spelen in vraagstukken rond klimaat, voedselzekerheid en stedelijk beleid? 'Gentse Gronden' biedt inzicht via interviews en verkent verschillende toekomstvisies. Kunnen de uiteenlopende ideeën samenkomen tot een gedeelde toekomstvisie voor de Gentse gronden?

De expo 'Gentse Gronden' en de bijhorende activiteiten lopen nog tot en met 29 september 2024. Meer informatie vind je hier.

​Kind en samenleving onderzocht via Ruimtehelden de woonwensen van tieners. Met de bouwshift en klimaatdoelstellingen in het vooruitzicht is het immers die generatie die de komende decennia zal oogsten wat er nu wordt gezaaid. De voorbije jaren werkten ze hard aan deze participatieve toolbox die jongeren wegwijs maakt in duurzaam ruimtegebruik. Maar de methodieken bieden ook veel kansen voor ruimtelijke planners, want met Ruimtehelden kun je praktijkgericht een bestaand project toetsen aan het perspectief van kinderen en jongeren. VRP ging met de resultaten van het onderzoek aan de slag: samen met ontwerpers en lokale besturen werd er nagegaan volgens welke ontwerpprincipes de uitkomsten van het onderzoek kunnen toegepast worden op hedendaagse cases en welke instrumenten zich daartoe lenen. 

Dit jaar houdt Ruimtehelden een feestelijke lanceringsdag in De Studio in Antwerpen. Op 4 juni (welkom vanaf 8u40, start om 9u) stellen ze de resultaten van het onderzoek en de toepassing ervan op lokale plannen en projecten voor.

In de plenaire sessie kom je er via concrete cases achter hoe Ruimtehelden erin slaagt om de bevindingen en bekommernissen van jongeren te vertalen naar bruikbare en duurzame adviezen voor hun omgeving.  Gastspreker Leo Van Broeck, gewezen Vlaams Bouwmeester, sluit de plenaire sessie af. In een keynote vertelt hij wat de Gentse cohousing Bijgaardehof tot een kwalitatieve woonomgeving maakt, en toont hij hoe het ontwerp van de site bijdraagt aan ruimtelijke doelstellingen zoals de bouwshift.

In de deelsessies vanaf 11u30 splitsen de deelnemers op in verschillende workshops over ruimte en inspraak.  Na de workshops sluit het programma om 13 uur af met een netwerklunch.

Je vindt hier het programma en alle praktische informatie en inschrijven kan hier (deelnameprijs bedraagt 75 euro). Meer informatie over Ruimtehelden vind je hier.

In 2022 werd Antwerpen net als Leuven door de Europese Commissie geselecteerd als een van de 112 deelnemers aan de Europese missie '100 klimaatneutrale en slimme steden tegen 2030', waarmee Europa de energie- en klimaattransitie op lokaal niveau wil versnellen. In het kader van deze missie legde de stad Antwerpen haar 'Klimaatcontract Linkeroever 2030' op 22 maart voor aan de Europese Commissie. Het Klimaatcontract omvat een actieplan, een investeringsplan en de engagementen van zowel de stad als een waaier aan stakeholders. Het contract is opgebouwd rond vijf belangrijke ambities: een grondige energetische renovatie van de gebouwen, de uitrol van het stedelijk warmtenet in de wijk, de opschaling van het opwekken van hernieuwbare energie, het verminderen van de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen voor vervoer, het creëren van nieuwe groene infrastructuur. Enkele van de in totaal 50 acties zijn: de aanleg van een warmtenet om de wijk duurzaam te verwarmen met industriële restwarmte, de vernieuwing van de sociale woontorens van Europark, het maximaal opwekken en benutten van zonne-energie, de ontwikkeling van het bedrijventerrein Katwilgweg als klimaatpositieve wijk, het stelselmatig emissievrij maken van logistiek en openbaar vervoer, en de uitbreiding van fiets- en wandelinfrastructuur. Ook de geplande groene infrastructuur in Europark, aan de Scheldeboorden en in Ringpark West maken deel uit van het actieplan. Een publieksvriendelijke versie van het technische document van ruim 300 pagina's dat bij de Europese Commissie is ingediend, zal tegen eind mei hier online staan, waar ook nu al meer informatie te vinden is over Linkeroever als proeftuin voor versnelde klimaatactie.

​15 juni is dé dag waarop je samen met jouw buren de handen uit de mouwen steekt! Curieus organiseert dan 100In1Day Belgium, waarbij in heel Vlaanderen en Brussel honderd creatieve, verbindende acties plaatsvinden die de buurt een beetje mooier maken. 100In1Day wil duidelijk maken dat burgers ook met kleine interventies een grote impact op hun leefomgeving kunnen hebben. De ideeën die door 100In1Day worden aangewakkerd en de connecties die tussen mensen en organisaties ontstaan, blijven ook na de jaarlijkse feestdag doorwerken. Zo wil 100In1Day de interactie tussen burgers en steden op een innovatieve en duurzame manier veranderen. Iedereen met een hands-on mentaliteit en een vleugje creativiteit kan deelnemen: van buurtbewoner tot burgerinitiatief, van jeugdbeweging tot lokaal bestuur.

Je vindt hier alle informatie over het initiatief. Tot 3 juni kun je hier je actie registreren. Wie op zoek is naar inspiratie vindt die hier.  Wie aanspraak wil maken op een stukje financiële steun, vindt hier de voorwaarden.

​Op dinsdag 14 mei 2024 organiseert de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) Bruss-it XL. Tijdens deze inspiratie- en netwerkdag zet de VGC de bijna 70 realisaties van de projectoproep Bruss-it in de verf. Met Bruss-it steunde de VGC de voorbije jaren Brusselse stadsmakers die projecten realiseren binnen het thema 'Samenwerken aan een duurzame en leefbare stad'. Je vindt hier meer informatie over de projectoproep.

Op het programma van Bruss-it XL staan een aantal themasessies, waarin naast de Bruss-it projecten ook andere projecten van binnen en buiten Brussel aan bod komen. Je kan kiezen tussen de themasessies 'Inclusief ontmoeten', 'Interventies in de publieke ruimte', 'Leegstaande ruimte activeren', 'Samen vergroenen' of 'Ruimte solidair delen'. Je kan ook deelnemen aan verschillende workshops. Zo is er een workshop 'Beslissen in co-creatie', rond het nemen van gedragen beslissingen bij het samenwerken met verschillende organisaties of buurtbewoners aan een project. Je kan ook een speeddate boeken met experten en je prangende vraag stellen over participatie, stakeholderbetrokkenheid, het formuleren van scherpe doelstellingen voor een project,…

De Nederlandse stadsmakers Floor Ziegler en Teun Gautier sluiten Bruss-it XL af. Met voorbeelden uit hun boek 'Een wereld van gemeenschappen' en aan de hand van het 'Programma Samen' en het 'Huis voor Actief Burgerschap', vertellen Floor en Teun tijdens hun keynote hoe bewoners zich organiseren om hun omgeving mooier en duurzamer te maken.

Bruss-it XL is gratis maar inschrijven is verplicht. Het volledige programma van Bruss-it XL, alle praktische informatie en de inschrijvingsmodule vind je hier.

​Tegen 2050 zullen alle Vlaamse gebouwen volledig klimaatneutraal moeten worden. Wetende dat ons gebouwenbestand tot het oudste en meest energieverslindende van Europa behoort, wordt al snel duidelijk dat de bouwsector cruciaal zal zijn om de omslag te kunnen maken naar een duurzame toekomst.

THOREAQ, een project van VITO en Energyville, wordt een uniek labo voor die bouwsector, bestaat uit twee identieke testwoningen, een werkplaats en een werflabo in openlucht en zal gebruikt worden om innovaties binnen de bouwsector te testen, valideren en demonstreren.

Een dergelijke testinfrastructuur van twee identieke, vergelijkbare gebouwen is uniek in Europa. De twee testwoningen hebben volledig dezelfde opbouw en installaties, dezelfde oriëntatie, en nagenoeg identieke bezonning, beschaduwing, regen- en windbelasting. Ze worden daarbovenop binnenkort voorzien van virtuele bewoners, toestellen die menselijk gedrag nabootsen, waardoor identiek (of net heel verschillend) bewonersgedrag kan plaatsvinden in de beide gebouwen. Daardoor worden vergelijkende AB-testen mogelijk.

De gebouwen werden ook voorzien van demonteerde gevels (3 van de 4 gevels/woning) wat maakt dat verschillende bouwmaterialen uitvoerig kunnen getest worden.

Nu de testopstelling officieel geopend is, worden de testwoningen nog verder voorzien van de nodige technieken, interieurafwerking, sensoren, en dus virtuele bewoners (in de loop van 2024-2025). Daarna zullen de testwoningen opengesteld worden voor bedrijven, onderzoekspartners of andere geïnteresseerden om hun innovatieve producten en diensten full-scale en levensecht te testen, optimaliseren en demonstreren in een veilige en gecontroleerde omgeving.

Je vindt hier meer informatie en hier een TV Limburg - uitzending over het project.

​In opdracht van Departement Omgeving Vlaanderen verkende IDEA Consult welke trends in de economische sectoren bouw, logistiek en kantoren mogelijks een impact hebben op de Bouwshift en waarom dit zo is? In de afgelopen tien jaar kenden de bouw-, logistieke en kantoorsector in Vlaanderen een toenemend ruimtebeslag dat nauw verbonden is met de economische groei in elk van deze sectoren. De voorspelde voortzetting van economische groei door het Federaal Planbureau suggereert een verdere stijging van de ruimtebehoeften, wat haaks kan komen te staan op de ambitie van de Vlaamse overheid om tegen 2040 geen open ruimte meer aan te snijden.

Elke sector vertoont unieke dynamieken in termen van ruimtebeslagtrends. De onderzoeksresultaten geven inzicht in mogelijke beleidsmarges om de trends in elke sector te sturen en het toenemende ruimtebeslag te beperken. Zo stelt het onderzoeksteam om voor de kantorensector aan te dringen op duurzaamheidscertificering en het versneld moderniseren van onderbenutte en verouderde gebouwen. Beleidsmarges zijn onder andere het moeilijker en duurder maken van bebouwing buiten het bestaande ruimtebeslag zoals op greenfieldsites en het verhogen van de densiteit op bestaande sites. De vernieuwing en verduurzaming van de kantoren kan zo mogelijks binnen het bestaande ruimtebeslag plaatsvinden.

Het onderzoek hoopt richtinggevende aanbevelingen te bieden voor het beheersen van het toenemende ruimtebeslag in de behandeling van de trends in de bouw-, logistieke, en kantoorsectoren. Overkoepelend wordt benadrukt dat ruimtelijk beleid moet worden afgestemd op sectorale logica's en dat samenwerking op verschillende beleidsniveaus essentieel is.  Je vindt het eindrapport hier.