Nieuwsbrief 164

​Op 24 januari werden de resultaten voorgesteld van de Gemeente-Stadsmonitor 2023.  Editie 2023 bevat een set van meer dan 400 cijfers over de stad of gemeente, ingedeeld in 14 thema's. 129 daarvan zijn het resultaat van een grootschalige burgerbevraging. 135.000 Vlamingen vulden in het voorjaar van 2023 een uitgebreide vragenlijst in waarin ze aangaven hoe tevreden ze zijn over hun stad of gemeente, de wijk of de buurt.
De bekendmaking van de resultaten ging gepaard met de lancering van een nieuw online data- en kennisplatform waarin alle resultaten volledig en overzichtelijk worden voorgesteld.
De dertien centrumsteden kregen in het kader van de Stadsmonitor de mogelijkheid om extra bevragingen te laten uitvoeren om niet alleen resultaten op stadsniveau, maar ook op stadsdeelniveau te bekomen. Deze data vind je niet op de website van de Gemeente-Stadsmonitor, je kan ze wel vinden op de stad.incijfers websites van de centrumsteden. Bovendien vind je daar een aantal thematische rapporten die een zicht geven op evoluties binnen en verschillen tussen stadsdelen.  
Dank zij een intensieve samenwerking tussen het de steden onderling en met hulp van het Agentschap Binnenlands Bestuur zijn ook deze gegevens vanaf 24 januari 2024 beschikbaar.

Een overzicht van de stadsmonitoren van de centrumsteden met inbegrip van binnenstedelijke resultaten vind je hier.

De nieuwe website van de gemeente-stadsmonitor vind je hier, de presentatie van het lanceringsevenement met eerste inzichten en cijfers vind  je hier.

​Het Flanders Technology & Innovation Festival Hasselt, dat doorgaat van 16 tot 21 maart, staat in het teken van de cruciale vraag 'Hoe kunnen we de transitie naar duurzame steden versnellen."

Het aanbod op 18 maart is opgebouwd rond de opgaven waar steden en gemeenten voor staan maar richt zich tot iedereen die bij onderzoek, ontwikkeling van ondersteunende tools en instrumenten, uitvoering projecten, participatie van burgers, … rond die opgaven betrokken is. We hebben niet één programma dat te nemen of te laten is maar bieden diverse thematische sporen aan: publiek vastgoed, energiedelen in appartementen, circulariteit, het versnellen van de energietransitie in bestaande stadswijken en dorpskernen, de impact van de natuur in de stad, digitale voorstellingen van de stedelijke omgeving en 'Smart' lokaal bestuur, zo doe je dat. Je vindt hier de programma's en alle praktische informatie voor de zeven mogelijke invullingen van je studiedag.

Op 21 maart staat de samenwerking en co-creatie tussen verschillende maatschappelijke actoren - van burgers over bedrijven naar overheden en onderzoekers, financiers tot middenveld - centraal bij het aanpakken van lastige en complexe uitdagingen. In 3 aparte werkplaatsen werken de deelnemers in 'gemengde' groepen telkens samen rond een uitdaging: 'Energie-armoede' of 'Veilige schoolomgevingen' of 'Duurzaam toerisme'. In deze sessie willen we alvast toewerken naar een gedeeld inzicht en begrip tussen de diverse stakeholders en een gedeelde probleemstelling en formulering van de opgave. Je vindt hier het programma van de werksessie 'de stad als vraagstuk: van uitgeleefde probleemstellingen naar gedeelde en wervende opgaven'

​De vraag naar vastgoedruimte in steden stijgt, maar de ruimte wordt alsmaar schaarser. De vraag  is dan ook hoe steden hun stadsgebouwen slimmer kunnen gebruiken door onder meer aan te sturen op multifunctioneel en gedeeld gebruik. Hoe kunnen we een school, een buurthuis, een wijkbibliotheek of een lokaal dienstencentrum omvormen tot een stadsgebouw 2.0?
De Stad Gent heeft met de steun van het Vlaams Stedenbeleid een conceptstudie laten uitvoeren over het 'waarom en hoe we moeten evolueren van een Stadsgebouw 1.0 naar een Stadsgebouw 2.0'. De resultaten van de studie zijn samengebracht in een digitaal handboek Stadsgebouw 2.0.

De voorstelling van het handboek is een goede aanleiding om planners en vastgoedexperten van lokale besturen samen te brengen op een studienamiddag. Deze vindt plaats op 5 maart in de Gentse deelgemeente Sint-Amandsberg. Gentse gebouwen die in volle evolutie zijn naar een stadsgebouw 2.0 zullen er als case besproken worden. Originele manieren om gebouwen anders te gebruiken, praten over beheer van gebouwen met meerdere functies en het proces op vlak van programma en ontwerp om een gebouw ook effectief om te vormen naar een "stadsgebouw 2.0" worden in het programma verweven.

Je vindt hier meer praktische informatie en de link naar de inschrijvingsmodule.

​In december 2023 werden opnieuw de 'Openbaargroen-awards uitgereikt. Met deze wedstrijk willen de Vereniging Voor Openbaar Groen (VVOG) en het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) recente, vernieuwende en inspirerende openbaargroenprojecten in de belangstelling plaatsen en belonen. Dat doen ze in 5 onderdelen:

(1) Het thema 'Groene gemeente - groenprojecten' focust op groenrealisaties die recent aangelegd zijn. Dat kunnen zowel groene stadsvernieuwingsprojecten zijn als kleine lokale onthardingsprojecten. Er werd gewerkt met verschillende categorieën: bebloemingsprojecten, begraafplaatsen, buurtgroen, themagroen, omgevingsgroen, groene ader, landschapsinrichting, plantenperken, tuinstraten, speelgroen (scholen) en wijkpark.

(2) Het thema 'Bijenvriendelijke gemeente' wil steden en gemeenten stimuleren om het openbaar groen bijenvriendelijk te organiseren.

(3) Het (nieuwe) label 'PLUSgroen' moedigt lokale besturen aan om te investeren in nieuw groen.

(4) Het eveneens nieuwe label 'Klimaatbestendig project' bekroont groenprojecten die bijdragen aan een verhoogde klimaatbestendigheid.

(5) De 'Groenaannemer-award' beloont een specifieke groenaannemer voor zijn project in het openbaar domein.

Teveel laureaten om op te sommen maar o.m. Antwerpen, Brugge, Gent, Genk, Oostende en Kortrijk vielen in de prijzen.

Een volledig overzicht van alle bekroonde projecten vind je hier.

​Om een zicht te krijgen op hoeveel dak- en thuisloze mensen Antwerpen telt, trok een zestigtal vrijwilligers, veelal professionals die werken met dak- en thuislozen op 18 oktober 2023 de straat op. In groepen van maximaal 4 personen gingen ze van elf uur tot middernacht op onderzoek en brachten ze, aan de hand van een vragenlijst, zo gedetailleerd mogelijk in kaart wie ze op straat zagen slapen. Op die manier willen ze een gedetailleerd zicht krijgen op het probleem om het daarna adequaat aan te pakken.

De Antwerpse telling van dak- en thuisloze personen is een nauwe samenwerking tussen een onderzoeksteam van LUCAS KU Leuven en de Stad Antwerpen, met financiering van de Vlaamse Overheid en de Koning Boudewijnstichting. De resultaten van de telling worden gepubliceerd in maart.

Steeds meer steden en gemeenten in ons land tellen dak- en thuisloze mensen. Dit jaar vonden op 19 en 20 oktober op maar liefst zestig plaatsen tellingen plaats, waaronder in Gent en Leuven en een vijftigtal Waalse steden en gemeenten. In Brussel wordt al het langst geteld. Daar organiseert Bruss'help ook om de twee jaar een straattelling.

Meer uitleg over de Antwerpse telling en een relaas van de avond van twee tellers vind je hier en meer informatie over telling van dak- en thuisloosheid in 60 Belgische steden en gemeenten hier.

​Renovatie in de private huurmarkt is cruciaal om de Belgische beleidsdoelen voor CO2-reductie te halen, maar er zijn drempels voor zowel huurders als verhuurders. Deze drempels omvatten financiële, organisatorische en kennisuitdagingen. Specifiek voor de huurmarkt speelt het "split-incentive" probleem een rol, waar verhuurders de investeringen moeten financieren maar huurders de voordelen plukken.

In de nabije toekomst zullen alle woningen aan een steeds strenger wordend maximale EPC-waarde moeten beantwoorden. Vanaf 2030 zullen woningen die hier niet aan voldoen ongeschikt verklaard kunnen worden en zullen dan niet meer verhuurd kunnen worden. Het is daarom belangrijk om de renovatie in de private huurmarkt, die in Vlaanderen voor 95%  in eigendom is van particuliere verhuurders, aan te moedigen.

Om de hoe-vraag te beantwoorden liet het Vlaams Energie en Klimaatagentschap (VEKA) een onderzoek uitvoeren door KU Leuven. De onderzoekers kregen overzicht van wat er (op lokaal vlak) bestaat aan instrumenten en brachten deze samen in een inventaris van praktijken. In een tweede stap selecteerden ze een aantal instrumenten en analyseerden zij de praktijken.  Meer informatie over het onderzoek lees je hier.

De drie deelrapporten van het onderzoek van KU Leuven kan je downloaden. De inventaris van maatregelen en praktijken vind je hier, de geselecteerde modellen en analyse van de praktijken van naderbij bekeken vind je hier en de leidraad voor lokale besturen vind je hier.

Daarnaast is er een e-learning module ontwikkeld die je hier kan vinden in de leermodule op het BE REEL!-webplatform. Om toegang te krijgen tot de leermodule moet je je eerst registreren.

Netwerk Klimaat – VVSG organiseert op 9 februari een webinar over het thema en nodigen de onderzoekers van KU Leuven uit om in te zoomen op de leidraad voor lokale besturen. Inschrijven kan hier.

​In wooncomplex 'Wij zijn Zuiderschans' wonen ouderen, mensen met dementie en jongeren samen. Met het gezamenlijk huisvesten van deze verschillende groepen spelen ze in op verschillende maatschappelijke problemen: de vergrijzing, de woningnood en de personeelstekorten in de zorg.

Het wooncomplex,  een initiatief van de Bossche woningcorporatie 'Zayaz' en zorgorganisatie 'Van Neynsel', telt 83 zelfstandige sociale huurappartementen voor 65-plussers – die wel of geen zorg nodig hebben – en 44 studio's voor ouderen met dementie. Die laatsten worden 24 uur per dag verzorgd door medewerkers van 'Van Neynsel'.

Ook wonen er twaalf zogenoemde 'buurtverbinders' in het pand. Dat zijn huurders die geen zorg nodig hebben, maar zich wel twee dagdelen per week willen inzetten voor de gemeenschap. Zij organiseren sociale activiteiten, zodat de bewoners makkelijk met elkaar in contact komen (en naar elkaar gaan omkijken). Soms maken ze soep voor hun buren of nemen ze een oudere bewoner mee voor een wandeling. Ze krijgen er geen geld voor, en ook geen korting op de huur: de buurtverbinders worden geselecteerd op hun 'intrinsieke motivatie'.

Wat ook bijzonder is in dit wooncomplex is een fysieke omgeving waarin de verschillende bewoners elkaar veelvuldig tegen het lijf lopen. 'Wij zijn Zuiderschans' werd zo ontworpen dat de buurtverbinders, de zelfstandig wonende ouderen én de ouderen met dementie elkaar vaak en gemakkelijk tegenkomen. Het ontmoetingsplein, gevestigd aan de straatkant, is groot en vriendelijk genoeg om niet alleen bewoners, maar ook mensen uit de rest van de wijk te ontvangen.   Je vindt hier het integrale artikel.

​Om de realisatie van openruimtedoelen te versnellen, is nood aan meer samenwerking. Landbouwers en natuurverenigingen slaan de handen in elkaar om open ruimte voor voedselproductie te vrijwaren en tegelijk te zorgen voor meer biodiversiteit en landschapskwaliteit. Bedrijven en burgers vangen collectief regenwater op om lange periodes van droogte te overbruggen. Een gemeentebestuur maakt samen met de bewoners plannen om het dorpsplein te ontharden en te zorgen voor verkoeling, rust en ontspanning. Het gaat niet vanzelf, maar dankzij inzet en volharding worden gedeelde belangen leesbaar gemaakt en aan elkaar gekoppeld in een sterke coalitie. Een geïntegreerd, ambitieus en toekomstgericht project legt de individuele belangen van al deze actoren in een nieuwe puzzel. Dat is de logica die het Open Ruimte Platform de voorbije tien jaar heeft herkend, aangescherpt en vermenigvuldigd.

Het boek "Open Ruimte Coalities" schetst het portret van die groeiende praktijk van samenwerking in de open ruimte. Het boek bestaat uit vier delen, die telkens putten uit de ervaringen van 179 openruimteprojecten die de afgelopen tien jaar ondersteund of geïnitieerd zijn door of betekenisvol waren voor het Open Ruimte Platform. Het boek kwam tot stand op basis van onderzoek, interviews met een diversiteit aan openruimtespelers en de 10 jaar lange ervaring van Architecture Workroom als aanjager en begeleider van het Open Ruimte Platform en de bijhorende programma's.  Een digitale versie van het boek vind je hier.

​Op vraag van de Koning Boudewijnstichting realiseerden onderzoekers van de Universiteit Antwerpen en de Université Libre de Bruxelles een eerste barometer die specifiek de waterarmoede in woningen belicht. De barometer beoogt een signaalfunctie te vervullen en actoren, die met een situatie van waterarmoede te maken krijgen, in staat te stellen de problematiek vanuit verschillende perspectieven beter te begrijpen. 

De barometer onthult aanzienlijke ongelijkheden binnen de bevolking als het gaat over de toegang tot water voor basisbehoeften zoals voeding, lichaamshygiëne of huisvesting. De situatie varieert echter sterk per regio en de mate van verstedelijking. In België komt het probleem voornamelijk voort uit een te laag inkomen in verhouding tot een proportioneel te hoge waterrekening en slechte huisvestingskwaliteit. Deze barometer zal vanaf nu jaarlijks worden gepubliceerd.

Meer informatie over de barometer en het onderzoek vind je hier en de publicatie hier.