Nieuwsbrief 87 - december 2016

​In 2001 vierde een brandweerkazerne in Livermore (Californië) de honderdste verjaardag van een gloeilamp, eentje uit de tijd dat producten nog een lange levensduur hadden. Bedrijven begonnen na 1925 de levensduur in te korten, waarna de korte levenscyclus van gloeilampen, koelkasten, printers enzovoort tot het industrieel verdienmodel begon te behoren. Iets wat economische duurzaamheid en transitie in de weg staat. De Nederlandse architect en duurzaamheidsdenker Thomas Rau bedacht een uitweg. Hij zette het electronicaconcern Philips op weg om met een nieuw verdienmodel te experimenteren. Sinds 2015 verkoopt het aan Amsterdam Airport Schiphol geen gloeilampen meer maar licht. Schiphol krijgt licht 'in gebruik', terwijl Philips de lichtinstallaties in bezit houdt. Met het gevolg dat Philips nu een lange levensduur ambieert, en de lampen demonteerbaar en recycleerbaar maakt. Zo kunnen ze nadien geheel of gedeeltelijk (per onderdeel) hergebruikt worden in andere installaties of producten. Licht op circulaire basis dus, een stap die voor bedrijven "buitengewoon simpel is", meent Rau, "maar ook buitengewoon oncomfortabel".
Het hele luchthavengebouw wordt in Rau 's logica in de toekomst recycleerbaar. Nu al geeft Rau zijn nieuwe bouwwerken een 'materialenpaspoort' dat alle grondstoffen en componenten met hun gewicht vermeldt, tot de kleinste hoeveelheid titaan of koper toe. Zo kunnen ze naderhand weer hergebruikt worden als grondstof in een andere gebouw of product. Op die wijze is een gebouw geen 'vastgoed' meer maar een tijdelijke opslagplaats van grondstoffen. Je vindt hier het geïllustreerde betoog van Thomas Rau, in een aflevering van de VPRO-reeks Tegenlicht.

​Om tegemoet te komen aan de vraag om de overload aan 'Europese' informatie (sites, events, projecten…) te filteren op hun belang voor de centrumsteden en een maximale doorstroming van de geselecteerde informatie naar de steden te garanderen zal het Kenniscentrum haar Europawerking verder digitaliseren via haar nieuwsbrief en website. In deze december editie vestigen we de aandacht op zeven initiatieven. Meer informatie vind je hier. 

​De stad Amsterdam beschikt over twaalf vierkante kilometer plat dak dat 'vergroend' kan worden. Bewoners kunnen zich sinds april 2016 via een online platform 'Rooftop Revolution' aanmelden voor de aanleg van een moestuin, een stadspark of een vlindertuin, en voor de mobilisatie van buren en vrienden voor crowdfunding en crowdsourcing.
De stad wil binnen drie jaar 50.000 vierkante meter groene daken gerealiseerd hebben, in het kader van haar 'Agenda Groen'. De redenen zijn velerlei: het gaat stedelijk hitte-eilanden tegen, het zorgt voor extra isolatie, het houdt massa 's water vast, het transformeert de desolate bedrijfs- en woningdaken in verkwikkelijk groene uitzichten. En last but not least werkt het ook de community building in de hand; de bedoeling is dat alle dakprojecten co-creatief totstandkomen. De initiatiefnemende 'dakboswachter' laat zich daarbij samen met de gemobiliseerde buren en vrienden door een 'dakdokter' begeleiden. De sociale onderneming Dakdokters zorgt voor expertise en praktische hulp, en begeleidt het project van ontwerp tot uitvoering.
'Rooftop Revolution' ontstond op initiatief van De Groene Grachten en De Gezonde Stad, twee non-profitorganisaties. 13 projecten gingen intussen van start, 8  zijn er al gerealiseerd. Iedereen kan de vorderingen online volgen. Meer informatie over het project en linken naar de websites van de diverse partners vind je hier en het online platform Rooftop Revolution hier.

​19 april 2016 gaven Vlaams minister-president Geert Bourgeois en Vlaams minister Joke Schauvliege de aftrap voor het klimaattraject, waarna in de diepte verder gewerkt werd met specifieke rondetafels waarin belanghebbenden en beleidsmakers elkaar inspireerden over manieren om sneller, slimmer en fundamenteler op weg te gaan naar een koolstofarme economie en samenleving. De ministers van de Vlaamse Regering organiseerden elk voor hun bevoegdheid specifiek overleg, of integreerden dit overleg binnen lopende initiatieven. Op 16 juni 2016 zette Vlaams viceminister-president Bart Tommelein de 'Stroomversnelling' in gang richting een Vlaamse energievisie. Op donderdag 1 december 2016 kwamen beide trajecten samen op de Vlaamse Klimaat- en Energietop in Gent die eindigde met de ondertekening van de engagementverklaring vanwege de Vlaamse Regering. Je vindt hier de presentaties van de klimaattop en hier de verslagen en conclusies van de rondetafels en hier de tekst van het Vlaams Klimaat en Energiepact.
In het kader van de Vlaamse Klimaattop reikte Vlaamse minister van Omgeving Joke Schauvliege per provincie twee klimaatprijzen uit. De Vlaamse overheid wil met de klimaatprijzen originele lokale klimaatprojecten bekronen en wel in gemeenten die het burgemeestersconvenant ondertekenden. Onder de tien laureaten de stad Gent met het 'Check je huis'-project, Mechelen met 'Paraat voor het klimaat', Brugge met het Food Lab en het evenement (H)eerlijk Brugge, Aalst samen met de vzw BEA met het Dakisolatieproject en Intercommunale Leiedal (o.a.Kortrijk) met de opstart van een regionaal programma warmer wonen. De laureaten ontvangen elk 30.000 euro. Meer informatie over de bekroonde klimaatprojecten van de centrumsteden vind je hier.

​Sinds 2013 dient de Vlaamse Erfgoedkluis zich bij eigenaars/beheerders van onroerend erfgoed aan als partner voor de begeleiding en financiering van duurzame herbestemmingsprojecten. De Participatie Maatschappij Vlaanderen nv en Herita vzw richtten de Erfgoedkluis op, met de ambitie de beleving en ontsluiting van het Vlaams erfgoed voor een ruimer publiek te verbeteren, en dit met respect voor de erfgoedwaarden en de draagkracht van de locatie. De Erfgoedkluis treedt afwisselend op als (mede)ontwikkelaar en begeleider, als marktproducent en/of (alternatieve) (co)financierder. Je vindt hier de website van de Vlaamse erfgoedkluis. Hier vind je ter illustratie een overzicht van de genomen beslissingen door de raad van bestuur van de Vlaamse Erfgoedkluis inzake investeringen/financieringen evenals samenwerkingsverbanden in uitvoering. Dat overzicht biedt inzicht in de diverse wijzen waarop de rol van de Erfgoedkluis ingevuld kan worden.

​Verontreinigde terreinen zijn vaak 'blinde vlekken' in en rond stedelijke gebieden. In de pilootprojecten 'Terug in Omloop' wordt de koppeling gemaakt tussen stedelijke transformaties, economische transitie en geïntegreerde bodemsanering.
Tijdens een strategische verkenning kregen de Pilootprojecten drie duidelijke ambities en 5 prototypische scenario's mee. De strategische verkenning werd samengevat in een publicatie, die als handleiding en toetsingskader zal fungeren bij de verdere uitwerking van de pilootprojecten. Daarnaast is ze een bron van inspiratie voor iedereen die betrokken is bij de herontwikkeling van vervuilde terreinen. 
Eind 2015 lanceerde de Vlaams Bouwmeester in opdracht van de Vlaamse Regering met 'Pilootprojecten Terug in Omloop', een oproep voor projecten.
Uit acht kandidaturen, selecteerde de kwaliteitskamer vijf Pilootprojecten: De Havenlaan van Stad Vilvoorde, CTC3 van de gemeente Houthalen-Helchteren, De Lage Weg van Stad Antwerpen, Permabouwen van de VZW Timelab uit Gent en circulair laboratorium de Potterij van de OVAM uit Mechelen. De vijf laureaten krijgen elk een begeleidingstraject op maat, omringd door een projectregisseur, een team voor ontwerpend onderzoek en deskundigen.
Je vindt hier de publicatie, resultaat van de strategische verkenning, hier meer informatie over het opzet van 'Terug in Omloop' en over de vijf geselecteerde projecten en hier de website 'Pilootprojecten Terug In Omloop'.

​Heel wat bedrijven kampen met knelpuntberoepen, terwijl nieuwkomers vaak interessante competenties of arbeidsmarktgerichte diploma's meebrengen. Antwerpse ondernemers willen weten hoe ze erkende vluchtelingen kunnen tewerkstellen en opleiden. Dat bewees de grote opkomst woensdagmiddag 16 november tijdens het infomoment "tewerkstelling erkende vluchtelingen". Meer dan 100 Antwerpse ondernemers informeerden zich tijdens een infomoment over beroepsverkennende stages, werkplekleren en financiële tegemoetkomingen of tewerkstelling via interim.
In Vlaanderen zijn erkende vluchtelingen verplicht om een inburgeringstraject te volgen. Zo maken ze kennis met onze maatschappij en leren ze stap voor stap de taal. Daarna worden ze begeleid naar werk. Maar dit inburgeringsproces neemt algauw een jaar in beslag. De stad, VDAB, OCMW Antwerpen en Atlas tekenden samen een verkort traject uit. Zo zouden onmiddellijk inzetbare erkende vluchtelingen versneld kunnen starten via werkplekleren op de werkvloer. Het inburgeringstraject met Nederlandse taallessen zou parallel gewoon kunnen doorlopen. Het helpt de taal sneller oppikken en het bedrijf en de werkgever kennen, een win-win en ook de integratie is er bij gebaat.
Het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) beantwoordde op 16 november samen met de initiatiefnemers talrijke praktische vragen over subsidies, coaching, verplichte taallessen, inburgering, vereiste papieren en diversiteitskwesties. Je vindt hier een bundeling van alle presentaties tijdens het infomoment, de website 'werken met nieuwkomers' hier en de gids van het VBO hier.

​De Vlaamse Regering keurde op 30 november 2016 het Witboek Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV) goed. Het Witboek BRV schetst de strategische krachtlijnen voor de ruimtelijke ontwikkeling voor de komende decennia. Op basis van dit witboek zal de bevoegde minister voor ruimtelijke ordening, na consultaties, een ontwerp Beleidsplan Ruimte Vlaanderen voorleggen aan de Vlaamse Regering. Het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen moet de opvolger worden van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen, dat door doordacht en zuinig ruimtegebruik ruimte creëert voor kwalitatief wonen en ondernemen, terwijl het tegelijkertijd de waardevolle open ruimte maximaal vrijwaart. Kernversterking van stads- en dorpscentra is daartoe een belangrijke hoeksteen. Je vindt hier het Witboek en hier een publicatie van de Bond Beter Leefmilieu met goede voorbeelden uit binnen- en buitenland met tekst en uitleg bij instrumenten die gemeenten kunnen inzetten voor duurzame kernversterking.

​We wensen alle lezers fijne feestdagen. Je vindt hier een wat ongewone tramrit, een moment van weldadigheid in de ochtendlijke rush naar kantoor, om ook te proberen op trein, tram, bus. We zijn er volgend jaar weer met inspirerend nieuws over en begeesterende praktijken uit binnen- en buitenlandse steden.