Veranderend speelveld vraagt andere overheid

Elke week brengen we hier een studie, publicatie of boek onder de aandacht rond maatschappelijke / stedelijke vraagstukken of beleidsopgaven. Veel studieplezier!

2025

Week 32		Oude gronden, nieuwe kansen Het bodemdecreet bestaat 30 jaar. In een whitepaper van OVAM ontdek je hoe Vlaanderen pionier werd in het herbestemmen van brownfields tot leefbare, duurzame plekken. Lees meer over 30 jaar innovatie, samenwerking en transformatie en over hoe Vlaanderen oude, vervuilde industriële sites nieuw leven inblaast. Er werd ook een documentaire en podcast rond dit thema gemaakt. Je vindt deze samen met de whitepaper hier.
Week 31		Handboek kindweefsel In een nieuwe publicatie bundelt Kind & Samenleving alle kennis die belangrijk is voor lokale besturen om een kindweefsel te realiseren voor een bepaald gebied. Het handboek bevat niet alleen onze theoretische achtergrond over kindvriendelijke publieke ruimte, maar gidst de lezer door alle fases en stappen om een kindweefselplan op te maken. Deze publicatie biedt een synthese voor kindweefselplanning op basis van meer dan 50 jaar onderzoek naar de leefwereld van kinderen en jongeren. Kind & Samenleving verzamelde een neerslag van de belangrijkste publicaties op één plek in een gevoed theoretisch kader en legt alle nodige ruimtelijke begrippen uit waarmee je met alle diensten samen werk maakt van de kindweefsel-laag als een volwaardig ruimtelijk begrip op jouw grondgebied. Je vindt het handboek hier.
Week 30		Update materiaalindicatoren 2023: Vlaamse economie blijft grote hoeveelheden grondstoffen verbruiken De Vlaamse materiaalinzet – alle materialen die fysiek de economie binnenkomen – blijft stijgen. Tussen 2010 en 2023 ging het om een toename van 16%. Die stijging is vooral te verklaren door de toenemende import van materialen (+22%), terwijl de Vlaamse ontginning in dezelfde periode met 13% daalde. Vlaanderen verwerkt dus meer materialen én is dus meer afhankelijk geworden van grondstoffen uit het buitenland, zowel voor biomassa als voor niet-metaalhoudende mineralen. Benieuwd naar meer cijfers? Het volledige rapport vind je hier.
Week 29		Hoe stimuleer je duurzame mobiliteit naar jouw evenement? Het onderzoekscentrum Publieke Impact van de Karel de Grote Hogeschool onderzoekt hoe evenementorganisatoren een modal shift kunnen stimuleren om bezoekers te motiveren voor duurzamer vervoer en biedt praktische richtlijnen voor duurzame mobiliteitsplannen. Kortgeleden werd de inspiratiegids 'Wegwijs in evenementenmobiliteit' gepubliceerd. De gids bevat acht mobiliteitsmaatregelen met bijbehorende tips die evenementorganisatoren kunnen implementeren. Je vindt de gids hier.
Week 28		Handreiking burgerfora De Vereniging van Nederlandse Gemeenten bracht een handreiking uit die een praktische gids is voor gemeenten die aan de slag willen met een burgerforum en biedt concrete antwoorden op vragen zoals: Hoe organiseer je dat zodat het de representatieve democratie versterkt? Hoe zorg je ervoor dat zo veel mogelijk inwoners mee kunnen doen? Welke praktische stappen zijn nodig om zo een initiatief succesvol te maken? Je vindt de handreiking hier.
Week 27		Fietspad helpt forens de auto uit Uit onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB) blijkt dat de aanleg van fietspaden in Nederland ervoor heeft gezorgd dat meer mensen op de fiets naar hun werk gaan. De groep forensen die fietst naar het werk stijgt dankzij de fietspaden van 20% naar ongeveer 25% - een toename van circa 350.000 fietsers. Daarnaast is men dichter bij het werk gaan wonen, waardoor de gemiddelde woon-werkafstand 6% kleiner is. Ook zijn steden compacter geworden door de veranderde infrastructuur. Om de invloed van fietspaden op wonen, werken en reizen te analyseren, vergeleek het CPB in een modelanalyse de huidige situatie met een scenario zonder deze infrastructuur. Een opvallende conclusie is dat hoewel fietspaden vaak de plaats innemen van rijstroken, het aantal opstoppingen van autoverkeer niet toeneemt. Je vindt de onderzoeksrapporten (Engels + samenvatting Nederlands) hier.
Week 26		Handboek 3+30+300-regel Dit handboek geeft uitgebreide informatie over wat de 3+30+300-regel precies is en hoe je die kunt toepassen om stedelijke omgevingen te vergroenen. De 3+30+300-regel is ontwikkeld door Cecil Konijnendijk om groenere, gezondere en veerkrachtigere wijken te creëren. Hierbij geldt dat elke bewoner minstens drie volgroeide bomen kan zien vanuit zijn woning, in een buurt woont met 30 procent boomkroonbedekking, en binnen 300 meter toegang heeft tot een groene buitenruimte van tussen een halve en een hele hectare. Het handboek is bedoeld voor beleidsmakers van gemeenten, stedenbouwkundigen, landschapsarchitecten, projectontwikkelaars en andere partijen die de buitenruimte willen vergroenen. Je vindt het handboek hier.
Week 25		Cummulatie van ongelijkheid Sociale ongelijkheid, en het voorkomen en bestrijden ervan, staat de laatste jaren steeds hoger op de beleidsagenda. Sociale ongelijkheid verwijst naar de ongelijkheden in inkomen, prestige, vermogen, kansen en toegang tot middelen en diensten die bestaan tussen verschillende individuen en groepen binnen een samenleving, wat leidt tot ongelijke levensomstandigheden en sociale uitkomsten voor deze individuen en groepen. Sociale ongelijkheid stapelt zich vaak op. Het speelt vaak niet op één enkel levensterrein maar op meerdere tegelijkertijd. Ook discriminatie beperkt zich dikwijls niet tot één kenmerk. Kennisplatform Inclusief Samenleven deed onderzoek naar deze cumulatie van sociale ongelijkheid. Hierbij lag de focus op het hoger onderwijs. Je vindt het onderzoek hier.
Week 24		Indicatoren voor vraagdruk op basis van webdata De staat van de woningmarkt wordt vaak opgevolgd aan de hand van trends in de transactieprijzen en het aantal verkopen. Hoewel deze statistieken waardevolle inzichten bieden in de uiteindelijke marktuitkomsten, geven ze slechts een beperkt beeld van de onderliggende dynamiek. Steunpunt Wonen verkent daarom in een nieuw rapport vijf indicatoren gebaseerd op zoekertjesdata, al dan niet gekoppeld aan transactiedata. De koppeling tussen deze data biedt inzicht in het verkoopproces en de fricties tussen vraag en aanbod. De vijf indicatoren die in dit rapport worden onderzocht zijn (1) de ratio van de verkoopprijs ten opzichte van de vraagprijs, (2) het aantal dagen dat een pand op de markt aangeboden wordt vooraleer het verkocht wordt, (3) de kans dat een online geadverteerd pand verkocht wordt, (4) de hoeveelheid online zoekgedrag, en (5) de kans en grootte van aanpassingen in de vraagprijs. Je vindt de publicatie hier.
Week 23		De civiele ruimte vrijwaren voor een vitale democratie De civiele ruimte is de plek waar burgers zich kunnen organiseren, hun stem laten horen en maatschappelijke verandering mogelijk maken. Middenveldorganisaties vormen daarvan het kloppend hart. Maar die ruimte is niet onbeperkt. Ze verschuift, soms subtiel, soms voelbaar. In een kennisdossier, opgesteld in opdracht van Socius, steunpunt voor sociaal-cultureel werk, brengt een consortium van KULeuven (Lode Vermeersch) en UAntwerpen (Stijn Oosterlynck) in samenwerking met Filip De Rynck en Bram Verschuere (beiden UGent) die evoluties in kaart. Je vindt de publicatie hier.
Week 22		Grip op informatie: hoe we laaggeletterde mensen weerbaarder maken tegen desinformatie In het najaar van 2024 bundelden Mediawijs, VRT, Beeld & Geluid en Netwerk Mediawijsheid hun krachten om in Vlaanderen en Nederland focusgroepen te organiseren rond de weerbaarheid van laaggeletterden tegen desinformatie. Meer dan 40 professionals uit diverse sectoren, zoals gezondheidszorg, welzijn, bibliotheken, onderzoek, taalontwikkeling en onderwijs, kwamen samen om kennis en ervaringen te delen. Centraal stond de vraag: hoe kunnen we laaggeletterde mensen beter ondersteunen in hun zoektocht naar betrouwbare informatie en hen beschermen tegen desinformatie? Je vindt hier het rapport dat een volledig overzicht biedt van de inzichten en de regionale aanbevelingen voor Vlaanderen en hier meer informatie over het project.
Week 21		Rapport Klimaat en Samenleving –Burgerperspectieven Het rapport Klimaat en Samenleving - Burgerperspectieven, laat zien hoe mensen in Nederland denken over het klimaat en het beleid dat daarbij hoort. Wat zijn hun zorgen, wat vinden ze belangrijk, en voelen ze zich betrokken bij de keuzes die worden gemaakt? De bevindingen laten zien dat veel mensen het klimaat belangrijk vinden, maar ook twijfels hebben over de aanpak van de overheid. Er is behoefte aan duidelijk beleid, eerlijkheid in verdeling van kosten en meer betrokkenheid van burgers. Dit rapport geeft inzichten die kunnen helpen om klimaatbeleid beter af te stemmen op wat mensen belangrijk vinden en nodig hebben. Je vindt hier het rapport en hier de bijlagen.
Week 20		Inspiratieboek Ontwerpen voor ontmoeting Corporatie Woonin werkt aan buurten waar mensen zich thuis voelen en huurders elkaar kunnen ontmoeten. Spontaan, tijdens een wandeling of bij thuiskomst op de leefgalerij. Maar ook georganiseerd, bijvoorbeeld door samen te sporten in de binnenplaats of tijdens het wekelijkse koffiemoment in de gezamenlijke woonkamer. Woonin noemt dit sterke woongemeenschappen. Ze vormen de basis voor een betere buurt. Deze corporatie wil dat hun gebouwen worden ontworpen met het oog op ontmoetingen. Een ontwerp dat aansluit bij de plek en de (beoogde) bewoners. Een ontwerp waarin de balans wordt gezocht tussen privacy en gemeenschappelijkheid. Ontmoetingen vragen op iedere plek om een ander ontwerp. Goed integraal ontwerpen op ontmoeting vraagt nogal wat. De ontwerpaspecten zijn lastig te vatten in harde eisen. In het inspiratieboek staan voorbeelden en referenties van gebouwen waar ontmoeten centraal staan. Zowel in de eigen gebouwen als projecten van anderen. Je vindt het inspiratieboek hier.
Week 19		Kermisactiviteiten. Een leidraad voor lokale besturenDeze brochure geeft duiding bij de vernieuwde Vlaamse wetgeving, maar heeft niet de ambitie om de wetteksten te vervangen of elk artikel in detail te bespreken. Bij het opstellen van een gemeentelijk reglement of bij een dispuut blijft het belangrijk om ook de wetteksten zelf te raadplegen. Je vindt de brochure hier.
Week 18		Warmtekaart Studie In dit rapport wordt een warmtekaart voor Vlaanderen opgemaakt, conform de Europese rapporteringsvereisten. Daarnaast kan het rapport lokale initiatieven ondersteunen: gemeenten, provincies, projectontwikkelaars kunnen zich baseren op de aangeboden data om lokale plannen te ontwikkelen voor de verduurzaming van de warmte- en koudevraag. De warmtekaart kan een eerste stap zijn voor een warmtezoneringsplan en verdere implementatie van projecten rond duurzame warmte en koude. Je vindt het rapport hier.
Week 17		Natuurinclusief bouwen: Voorbij bevlogenheid Op dit moment zijn het vaak de bevlogen individuen, die als ware pioniers obstakels overwinnen en kansen benutten om meer ruimte te creëren voor natuurinclusiviteit binnen een project. Dit leidt tot bewonderenswaardige best practices. Maar omdat de 'intrinsieke pioniersmentaliteit' persoonsgebonden is, blijft opschaling van deze manier van werken uit. Hoe worden natuurinclusieve praktijken onderdeel van het DNA van organisaties? Hoe krijgen ook de collega's concrete handvatten om projecten natuurinclusief te maken? In deze publicatie beschrijft Marijke Dijkshoorn wat er nodig is om natuurinclusief bouwen vanzelfsprekend te maken. Ze doet dat vanuit een systeembenadering, aangevuld met concrete voorbeelden. Je vindt de publicatie hier.
Week 16		Green public procurement and the circular economy Het opnemen van groene clausules in overheidsopdrachten wordt geleidelijk aan een verplichting in bepaalde sectoren in de Europese Unie. Zo bevat, onder andere, de verordening Ecodesign for Sustainable Products Regulation, die de productmarkt voor zowel publieke als private kopers zal transformeren, specifieke bepalingen over het gebruik van "Green Public Procurement" (GPP). Tot nu toe was de Europese wetgeving inzake overheidsopdrachten veel meer gericht op "hoe te kopen" dan op "wat te kopen". Dit is aan het wijzigen. Dit rapport onderzoekt de rol van GPP in de transitie naar een circulaire economie door middel van een analyse van het Europese regelgevingskader in termen van zowel hard (e.g. Batteries Regulation, etc.) als soft law (werkdocumenten van de Commissie). Ook relevante Europese wetgeving die nog in de goedkeuringsfase zit (e.g. Construction Products Regulation, etc.), wordt meegenomen. Een overzicht van bruikbare modelclausules voor de implementatie van GPP laat zien hoe deze clausules kunnen bijdragen aan de bevordering van de circulaire economie bij overheidsopdrachten. Daarom zijn ze in dit rapport ingedeeld volgens de 9-Rstrategieën. Je vindt het rapport hier.
Week 15		Je meerjarenplan verduurzamen via de SDG's Heel wat lokale besturen werkten de voorbije jaren al actief aan de realisatie van de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (SDG's). De nieuwe Beleids- en Beheerscyclus (BBC) biedt de ideale opportuniteit om je lokaal beleid te versterken aan de hand van het maatschappelijk relevant doelstellingenkader van de SDG's. De inspiratiegids ondersteunt je om de SDG's op een efficiënte en effectieve manier mee te nemen bij de opmaak, implementatie en opvolging van je meerjarenplan (MJP). Je vindt de inspiratiegids hier.
Week 14		Participatie bij ontharding Via participatie betrek je belanghebbende partijen zoals burgers, organisaties en bedrijven, om onthardingsprojecten naar een hoger niveau te brengen. Het doel? Meer draagvlak voor en betrokkenheid bij je project, innovatievere en lokaal geënte oplossingen, inbreng van lokale kennis, het versterken van de gemeenschap en eigenaarschap over het project. Deze gids biedt je de inspiratie om zelf een participatietraject uit te werken binnen een onthardingsproject. Je vindt de gids hier.
Week 13		Een verkennende studie naar dodelijk en niet-dodelijk eergerelateerd geweld Eergerelateerd geweld, ook bekend als geweld uit naam van de familie-eer, is een complex en gevoelig onderwerp. Doorgaans verwijst het naar geweld dat wordt gepleegd om de eer van de familie te beschermen of te herstellen wanneer deze in het geding komt. KIS voerde een verkennend onderzoek uit, bestaande uit een literatuurverkenning en een expertmeeting, om meer inzicht te krijgen in de factoren die dodelijk en niet-dodelijk eergerelateerd geweld beïnvloeden. Je vindt het rapport hier.
Week 12		Water op wijkniveau Door op wijkniveau slimme oplossingen zoals ontharding, natuurlijke infiltratie, locatiegeschikte beplanting en ruimte voor water te voorzien, kan je voor die wijk en de omliggende omgeving wateroverlast voorkomen en droogte tegengaan. Je vindt hier de ideale startersgids om als lokaal bestuur aan de slag te gaan in jouw gemeente.
Week 11		Thema-audit 'Handhaving milieuaspecten van de omgevingsvergunning' Audit Vlaanderen voerde in de periode februari 2023 – juni 2024 de thema-audit 'Handhaving milieuaspecten van de omgevingsvergunning' uit bij 10 lokale besturen. In deze thema-audit ging Audit Vlaanderen na in welke mate de geauditeerde lokale besturen voldoende beheersmaatregelen ontwikkelden en gebruiken om binnen de toegekende handhavingsbevoegdheden voor de milieuaspecten van de omgevingsvergunning te kunnen handhaven en zo een redelijke zekerheid te kunnen bieden dat: (1) het helder is hoe het lokaal bestuur deze handhaving ziet en organiseert; (2) de basiselementen aanwezig zijn om op een georganiseerde wijze aan handhaving te kunnen doen; (3) de handhavingsfunctie, de ruimere organisatie en de andere handhavingsactoren gestructureerd samenwerken aan handhaving en kunnen interageren met de vergunningverlenende instanties; (4) de voorwaarden aanwezig zijn om op een bekwame, objectieve en integere wijze aan handhaving te kunnen doen. Je vindt het globaal rapport hier.
Week 10		Leegstand en verwaarlozing van bedrijfsruimten. Een overzicht van de regelgeving Conform het decreet van 19 april 1995 houdende maatregelen ter bestrijding en voorkoming van leegstand en verwaarlozing van bedrijfsruimten en de Vlaamse Codex Fiscaliteit van 13 december 2013 is er een heffing voor leegstaande en/of verwaarloosde bedrijfsruimten en zijn er subsidies voor projecten die leegstaande en/of verwaarloosde sites nieuw leven inblazen. De publicatie legt uit hoe een bedrijfsruimte terechtkomt op de Inventaris, wanneer de heffing is verschuldigd en hoeveel die bedraagt, wat de mogelijkheden zijn tot schrapping en opschorting en het verkrijgen van een subsidie. Je vindt de publicatie hier.
Week 9		Vlaamse Health Data Space project Dit rapport presenteert de bevindingen van het onderzoeksproject 'Vlaamse Health Data Space', uitgevoerd in het kader van de Europese Health Data Space-verordening, in samenwerking met IMEC, het Data4PHM-consortium en het KU Leuven Center for IT & IP Law. Het project onderzocht de gezondheidsdata-gereedheid van het Vlaamse zorglandschap op business-, governance- en technisch vlak. Tijdens het onderzoek werd een use-case-gedreven aanpak gehanteerd, waarbij op pragmatische wijze technische proof-of-concepts werden uitgewerkt in samenwerking met actoren uit het zorglandschap. Daardoor konden niet alleen inzichten worden verkregen, maar werd ook bewustwording en vertrouwen gecreëerd binnen de sector. Dit eindrapport bundelt de onderzoeksresultaten en kan dienen als basis voor vervolgprojecten rond de implementatie en het gebruik van Health Data Spaces. Je vindt hier het eindrapport en hier de bijlagen.
Week 8		Cera lanceert 'Startersgids: Hoe geef je een coöperatief woonproject vorm?' Steeds meer worden de mogelijkheden van coöperatief wonen onderzocht als antwoord op de woonuitdagingen van vandaag. Maar hoe begin je daaraan? Cera en Architectuurwijzer ontwikkelden een handige Startersgids die concrete handvaten biedt aan iedereen die een wooncoöperatie wil opstarten. Je vindt de startersgids hier.
Week 7		Beleidsplanning als kompas voor het gemeentelijk ruimtelijk beleid De bouwshift, de klimaatverandering, wijzigende woonbehoeften, het verlies aan biodiversiteit, een betere bereikbaarheid… We staan voor heel wat grote uitdagingen. Het beleidsplanningsproces helpt je om de juiste ruimtelijke keuzes te maken en die om te zetten in concrete acties op het terrein. Je kan de beleidsmatige handreiking Beleidsplanning hanteren als kompas voor het gemeentelijk ruimtelijk beleid en je laten inspireren door de aanbevelingen van de pilootgemeenten. Je vindt de handreiking hier.
Week 6		Artificiële nachtelijke buitenverlichting en verbanden met fysieke en mentale gezondheid Zowel in steden als op het platteland is er massaal artificiële nachtelijke buitenverlichting (NBV) geplaatst. NBV wordt geplaatst om de zichtbaarheid voor mensen in het donker te verhogen. Zo wordt openbare verlichting, verlichting van industrie, KMO, sport-, parkeer- en privéterreinen geplaatst met de bedoeling om ongevallen bij nachtelijk werk of tijdens verplaatsingen te voorkomen. Daarnaast worden ook sociale redenen aangehaald voor het gebruik van nachtelijke verlichting, namelijk om (het gevoel van) veiligheid te verhogen m.b.t. criminaliteit of omwille van de sfeer. Verder wordt NBV o.a. ook gebruikt in de landbouw om de efficiëntie te verhogen (bv. serres,…) en in de horeca en handel sector ter ondersteuning van reclame. De keerzijde van NBV is de verstoring van de natuurlijke duisternis. De wetenschappelijke literatuur over de effecten van NBV werd nog niet op een gestructureerde manier doorzocht en geïnterpreteerd. De vijf provincies en het interprovinciaal kenniscentrum (IPKC) ondersteunden twee literatuurstudies. Je vindt hier het rapport over de gezondheidseffecten bij de mens
Week 5		Vuistregels voor verlichting langs fietspaden Bij een groeiend aantal fietsers hoort een groeiend aantal fietspaden, maar ook de opwaardering van bestaande fietsinfrastructuur. Verlichting werpt zich daarbij op als een grote quick-win: het verhoogt de zichtbaarheid voor zowel de fietser als andere weggebruikers, waardoor ook het veiligheidsgevoel verbetert. En wat met de andere bewoners rond de infrastructuur? Fietsers zijn immers niet alleen op de weg. Je vindt de vuistregels hier.
Week 4		Leidraad openwaterzwemmen De leidraad vrije zwemzones biedt informatie aan lokale besturen en exploitanten. De leidraad help lokale besturen om een potentiële locatie voor vrije zwemzones aan te duiden. Voor exploitanten van open zwemgelegenheden en vrije zwemzones biedt de leidraad hulp om een risicobeoordeling op te maken. Je vindt de leidraad hier.
Week 3		Atlas van de woonreservegebieden. Begeleidende nota Deze nieuwe 'atlas van de woonreservegebieden' vervangt de vroegere 'atlas van de woonuitbreidingsgebieden' die niet meer geactualiseerd wordt sinds 2023. De atlas van de woonreservegebieden is opgevat als een informatieve kaartenset met aanduiding van de gestolpte en niet gestolpte (delen van) de woonreservegebieden. Deze nieuwe atlas is geen juridisch instrument. In de publicatie wordt meer duiding verschaft over de samenstelling en het gebruik van deze atlas. Je vindt de publicatie hier.
Week 2		Handleiding voor het inventariseren van landschapselementen This manual offers inspiration and helps researchers with questions such as: Why are you going to make an inventory? How can you make an inventory? What is a landscape element? How do you make a selection? The manual also contains some worked-out examples. The manual does not discuss the practical aspects of entering heritage in the online inventory. There are separate technical manuals for each application. You can find the manual here .
Week 1		Stay Tuned. Towards an optimal development of meaningful climate communication in Flanders The aim of this research was to build knowledge on effective climate communication and to formulate recommendations on the use of frames and narratives in climate communication. Using focus groups, different frames and narratives were tested with a broad target group of Flemish citizens to understand what meaning recipients give to the presented messages. You can find the report here .