Nieuwsbrief 148

​Vorig jaar werd het project 'Hair Recycle' gelanceerd, dat Belgische kappers de kans biedt actief deel te nemen aan de ecologische transitie. De VZW haalt via een netwerk van vrijwilligers haren op bij 450 kapperszaken in België waarna de haren een tweede leven krijgen als filters die milieuvervuiling tegengaan in stormbekkens en waterwegen, als grondstof voor beton, in zalf voor verbrande huid of in brandwerend textiel.

Het ingezamelde haar wordt gesorteerd, verweven tot tapijtjes en daarna geperst tot kussens van zo'n drie meter lang en twintig centimeter breed. Deze kussen kunnen koolwaterstof, zeg maar olie, absorberen dat op het wateroppervlak van rivieren drijft. Die koolwaterstof wordt weer uit de kussen gehaald waarna de "haarkussens" gebruikt kunnen worden als grondstof voor beton terwijl de koolwaterstoffen gebruikt worden als brandstof voor de ovens waarin het beton geproduceerd wordt.    

Om de CO2-uitstoot bij het ophalen te beperken wordt bovendien gewerkt met vrijwillige thuisbezorgers of vertegenwoordigers die de haren ophalen als ze voor een andere opdracht in de buurt zijn. Via een studie wil de VZW zelf op zoek naar nog meer duurzame oplossingen.

Meer uitleg over het project vind je hier. Alle info over hair recycle vzw vind je hier.

​Meer dan 2,5 miljoen tuinen bedekken samen minstens 12% van de Vlaamse oppervlakte. Deze tuinen maken integraal deel uit van het blauwgroene netwerk waarin we wonen, werken en ontspannen. Deze tuinen kunnen ons mee beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Hoe? Dat wil het interdisciplinaire KU Leuven onderzoeksproject "Klimaattuiniers", een kruisbestuiving tussen het Instituut voor de Overheid en het Departement Aard- en Omgevingswetenschappen uitzoeken met het burgerwetenschapsproject 'Klimaattuiniers'.

Het initiatief wil het klimaatpotentieel van ons tuinencomplex in kaart brengen en tuiniers mobiliseren. Daarbij worden de lessen uit satellietbeelden, ruimtelijke analyses, klimaatmodellen én sensoren samengebracht met gegevens verzameld via een regelmatige Klimaattuinier-bevragingen op MijnTuinlab.

Op die manier wordt inzicht gecreëerd in goede praktijken op het vlak van tuinbeheer en de impact ervan op het klimaat. De resultaten zullen bijdragen tot het ontwikkelen van beleidsondersteunende instrumenten waarmee overheden aan de slag kunnen voor het uitdenken en implementeren van een meer effectief klimaatbeleid voor private groene ruimtes, instrumenten waarmee ze ook de effecten van dit beleid beter kunnen opvolgen.

Meer informatie over het project Klimaattuiniers vind je hier en meer informatie over het grootste tuinonderzoek in Vlaanderen hier.

Digitalisering en technologisering veranderen onze steden, regio's en dorpen de komende jaren ingrijpend. Maar welke instrumenten hebben we nodig om dat op een zo goed mogelijke manier te laten verlopen, zodat we de leefbaarheid in onze steden kunnen vergroten en onze democratische waarden kunnen borgen?

In de City Deal 'Een slimme stad, zo doe je dat' ontwikkelen, toetsen en implementeren in totaal 63 partners, waaronder ook de stad Roeselare, die instrumenten. In deze City Deal wordt gepoogd ten minste twaalf processen te veranderen waarmee regio's, steden en dorpen worden ontworpen, ingericht, beheerd en bestuurd, zodat optimaal gebruik kan worden gemaakt van de kansen die digitalisering en technologisering bieden. De deelnemers aan de City Deal spannen zich gedurende de looptijd van de City Deal in om deze twaalf processen te veranderen, de processen te borgen, te implementeren en opschaling te bereiken. Dit gebeurt vanuit de bestaande praktijk, waardoor de ontwikkelde oplossingen vraaggestuurd en niet aanbod gestuurd zijn.
Na anderhalf jaar tijd is er met de City Deal 'Een slimme stad, zo doe je dat' al veel werk verzet. De slimme stad-deal heeft nu zes concrete instrumenten opgeleverd. Goed voorbeeld is de Crowd Safety Manager, een digital twin-dashboard waarmee politie en overheden publieksdrukte kunnen monitoren en uiteindelijk voorspellen. Een ander voorbeeld is het afwegingskader Sensordata en Privacy, dat gemeenten helpt om zorgvuldig na te denken over de inzet van sensoren voor dataverzameling in 13 stappen. Nog niet af, maar wel onderweg, zijn een 'datakookboek' met uitleg over hoe data te gebruiken in concrete smart city-projecten en een slimme initiatieventoets. Alle instrumenten komen voort uit werkgroepen waarin partners met verschillende expertises samenwerken.

De volgende fase van de City Deal draait om het etaleren van ontwikkelde tools in zogeheten 'showcases'. Dat zijn concrete projecten en gebiedsontwikkelingen door heel Nederland waarin de ontwikkelde en nog te ontwikkelen instrumenten worden toegepast. Dit moet een volledig beeld geven van de slimste projecten van Nederland. Via deze showcases zie je in één oogopslag de slimste projecten waar je naar op zoek bent.

Meer informatie over de eerste tools vind je hier. Een overzicht van de al ontwikkelde tools vind je hier en alle informatie over de City Deal 'Een slimme stad' hier.

Bij de lancering hadden de Pilootprojecten Zorg als doel om vijf voorbeeldprojecten te realiseren op het vlak van zorgverlening, architectuur en ruimte. Het woon- en zorgproject van vzw De Korenbloem was één van de vijf Pilootprojecten Zorg dat in 2012 in dat kader werd opgestart en wint nu na de Belgian Building Award ook de prestigieuze European Bauhaus Prize in de categorie 'Prioriteit geven aan de plaatsen en mensen die het het meest nodig hebben'.

Specifiek aan dit project is dat de nieuwe gebouwen zijn ontwikkeld vanuit het bestaande erfgoed op de site, het hergebruik van deze gebouwen en het streven naar een maximale relatie met de omgeving en de buurt.

Het project van De Korenbloem focust onder andere op kleinschalig wonen voor mensen met dementie. Er wordt extra aandacht besteed aan bewoners die op jonge leeftijd te maken krijgen met dementie en specifieke behoeften hebben als het op wonen of hun dagbesteding aankomt. De meesten onder ons hebben een bepaald beeld van een woonzorgcentrum: een gebouw met lange gangen. Bij De Korenbloem is het helemaal anders, ze investeren in  groepswoningen waarin acht mensen samenwonen met een open keuken en een living. Hierbij werd alles erg huiselijk ingericht. Mensen wonen hier samen net zoals bij hen thuis.                                          

Je vindt hier de opdrachtomschrijving en ontwerpvoorstellen van het pilootproject, hier meer informatie over de New European Bauhaus Prize, hier het ingediende project van De Korenbloem en hier tenslotte een filmpje.

​Bij de stad Brugge werken een 450-tal medewerkers die door de aard van hun werk tot nu weinig digitale vaardigheden nodig hadden om hun taken uit te voeren. Veel mensen van deze groep medewerkers kunnen perfect overweg met computer en/of smartphone, maar dat gold niet voor iedereen. Na een bevraging kregen ruim 150 medewerkers een basiscursus digitale vaardigheden aangeboden tijdens de werkuren, een intens traject van 8 sessies voor absolute beginners of een traject van 4 sessies voor beginners. Ook kregen alle 450 medewerkers een Microsoftaccount van de stad, ondersteund met één dag extra opleiding. 

Het digitaal connecteren van alle medewerkers was om verschillende redenen een topprioriteit voor het bestuur. Het zal de informatie naar en tussen de medewerkers efficiënter en sneller doen verlopen en ze maken hiermee ook de eigen organisatie futureproof en smart en bovendien een stuk efficiënter. Nu gebeurt nog veel op papier: van de opdracht die de arbeiders 's ochtends meekrijgen, tot een papieren verslag van het geleverde resultaat. Door al de medewerkers digitaal vaardig te maken, opent zich een waaier aan mogelijke digitale toepassingen. Daarnaast vond de stad dat het als overheidsinstelling de voorbeeldfunctie ernstig moet nemen door sociale inclusie binnen de werkcontext creëren.

Na de eerste golf opleidingen werd op 12 oktober 2021 de eerste op maat gemaakte digitale nieuwsbrief verstuurd naar 448 medewerkers. Maar liefst 65% opende de nieuwsbrief actief. Arbeiders en poetspersoneel maken nu 10% van het totale gebruik van het Intranet uit en Brugge blijft dat activeren. 

Het project werd ingediend voor de 'GemeenteDelers 2022' en eindige bij de finalisten. Je vindt hier meer informatie over de GemeenteDelers 2022, hier meer informatie over het Brugse project en hier een filmpje

​Eind juli lanceerde Sint-Niklaas een eigen mobiele stadsapp, de lokale variant van de Mijn Burgerprofiel-app, die recent werd gelanceerd door de Vlaamse overheid. 12 pilootgemeenten brengen tegen september zo'n lokale variant uit waarvan Sint-Niklaas de eerste is. Daarvoor werkte de stad de voorbije maanden intensief samen met de ontwikkelaars van de Vlaamse overheid. Inwoners en ondernemers kunnen onder meer lokaal nieuws en plaatselijke evenementen bekijken, afspraken maken met de stadsdiensten, meldingen doen en de afvalkalender raadplegen. Naast die reeks lokale functionaliteiten kan je de standaard Mijn Burgerprofiel-functionaliteiten gebruiken. Zo vraag je in enkele klikken attesten en vergunningen aan, en bekijk je berichten in je eBox. 

Vanaf september voert Sint-Niklaas een gebruikersonderzoek uit voor de Stadsapp waarvoor ze onder andere de straat op gaan om inwoners te interviewen en te peilen naar hun voorkeuren. Op die manier zullen er steeds meer toepassingen en functies worden toegevoegd aan de app, in lijn met de verwachtingen van de inwoners.
Je vindt hier meer informatie over de stadsapp en hier over de mobiele app van Mijn Burgerprofiel die recent werd gelanceerd door de Vlaamse overheid.

Hoe verplaatsen wij ons in de toekomst? In deze aflevering van VPRO Tegenlicht nemen toekomstdenkers Maarten Steinbuch en Carlo van de Weijer innovaties onder de loep die mobiliteit voor het jaar 2040 duurzaam en toekomstbestendig kunnen maken. Beiden hebben hun sporen verdiend als de grote vooruitdenkers van de TU Eindhoven.

Ze doorprikken daarbij een aantal vooroordelen of klassieke verwachtingen die velen bij de toekomst van onze mobiliteit vooropstellen. Dat mensen zich in de toekomst minder zullen verplaatsen bijvoorbeeld, dat ze minder gaan reizen en vliegen is grotendeels een illusie. Eeuwenlang al is de mens gemiddeld 1 uur en 6 minuten per dag onderweg, op welke manier dan ook. Afhankelijk van de beschikbare technologie gaan we alleen sneller en verder reizen. Anno 2040 moet dat schoner, duurzamer, veiliger, slimmer en betaalbaar. Vraag is dus hoe de mobiliteit in de toekomst minder beslag kan leggen op de planeet, de economie en de samenleving.

Uiteraard is elektrificatie de rode lijn in de huidige transitie van alle vormen van mobiliteit, van fiets tot vliegtuig. Fossiele brandstoffen worden uit gefaseerd en batterijtechnieken verbeteren exponentieel. Maar wat kan de technologie van morgen nu al verbeteren aan onze mobiliteit? Welke rol spelen planning, afstand en infrastructuur? En wat is de maatschappelijke impact van verplaatsingen?

Bekijk de volledige rapportage hier. Op dezelfde pagina vind je heel wat bijkomende achtergrondinformatie en linken naar gerelateerde onderwerpen.

Een diverse groep van een dertigtal mensen met kennis van of ervaring met de circulaire economie en/of de arbeidsmarkt uit uiteenlopende sectoren, boog zich, op uitnodiging van de Koning Boudewijnstichting, over de vraag hoe werken er morgen, in een meer circulaire economie, zou kunnen uitzien.

Zes dagen lang werkten ze samen om zich voor te stellen hoe de toekomst eruit zou kunnen zien.  Niet op een luchthartige of fantasierijke manier maar erg nauwgezet: door historische krachten en technologische, sociale en psychologische tendensen te identificeren, door hun kennis en ervaring te delen, door enkele regels van verhaalvertelling te hanteren. De groep ontwikkelde aan de hand van deze 'toekomstverkenning' vier scenario's voor een meer circulaire arbeidsmarkt. Vier scenario's die zich laten vertellen als consistente en geloofwaardige, verhelderende en stimulerende verhalen. Hoewel deze oefening niet meteen pasklare antwoorden biedt, toont het wel welke vragen we ons vandaag kunnen stellen over werken in een meer circulaire toekomst.

Als werkwijze volgde het project de stappen van scenarioplanning, een methode om een voorstelling te maken van mogelijke en relevante toekomstomgevingen, waarmee een organisatie of maatschappij te maken kan krijgen. Ze wordt gebruikt om beslissingen en acties die vandaag moeten worden genomen in een langetermijnperspectief te plaatsen.

Het rapport over deze verkenningsoefening bestaat uit drie grote delen. Het eerste deel bevat de theoretische en feitelijke omkadering van de circulaire economie en het arbeidsvraagstuk. Vervolgens presenteren de redacteurs de uitgewerkte scenario's in een progressieve volgorde die geleidelijk is ontstaan, gaande van de samenleving die het minst bevorderlijk is voor de circulaire economie naar deze die het meest bevorderlijk is. Tot slot worden deze scenario's vergeleken om er zo veel mogelijk uit te leren. Je vindt hier de samenvatting en hier het integrale rapport over deze verkenningsoefening.

Over de verkenningsoefening wordt op 29 september een webinar georganiseerd. Je vindt hier meer informatie over het webinar en de inschrijvingsmodule.

VITO en KMPG onderzochten in deze studie welke maatregelen uit lokale energie- en klimaatactieplannen effectief en vernieuwend zijn en breder kunnen worden ingezet in lokale besturen in Vlaanderen. De lokale energie- en klimaatactieplannen van 20 steden en gemeenten in binnen- en buitenland werden doorgelicht, waaronder de plannen van de centrumsteden Gent, Antwerpen, Leuven, Mechelen, Kortrijk, Oostende, Brugge, Roeselare en Genk.

Aan de hand van interviews en interactieve werksessies met sleutelfiguren in de betreffende gemeenten en steden werden relevante inzichten verzameld rond het lokaal energie- en klimaatbeleid. De resultaten van deze analyse werden vertaald naar concrete beleidsaanbevelingen en inspirerende voorbeelden. De beleidsaanbevelingen richten zich in eerste instantie op de stedelijke of gemeentelijke beleidsmakers maar indien er een relevante rol voor Vlaanderen, provincies en intercommunales of andere actoren is weggelegd, wordt deze rol ook expliciet toegelicht.
In de studie werden vier grote assen afgebakend (gebouwde omgeving, mobiliteit, energie en governance) waar vandaag reeds maatregelen kunnen genomen worden die als 'no regret' worden beschouwd, wat betekent dat alle steden en gemeenten, ongeacht hun schaalgrootte of maturiteit, deze aanbevelingen in principe onmiddellijk kunnen implementeren, met beperkte inzet van middelen. 

In het kader van deze opdracht werden ook 14 goede voorbeelden geselecteerd en gedocumenteerd. VITO en KMPG baseerden die selectie op de input die verzameld werd tijdens interviews en werksessies, hun repliceerbaarheid, implementatiegraad en vernieuwend of innovatief karakter. De 14 voorbeelden zijn concrete beleidsmaatregelen die direct of indirect een bijdrage kunnen leveren aan de realisatie van de CO2-doelstellingen van een stad of gemeente.  Je vindt de studie hier.