Nieuwsbrief 155

​Als lokaal bestuur heb je verschillende sleutels in handen om werklocaties in het woonwerkweefsel te behouden. De voorbije jaren hebben VLAIO, VVSG en het Kenniscentrum Vlaamse Steden hiertoe enkele ondersteunende trajecten opgezet. In februari 2022 werden de resultaten van het eerste traject ‘Van leegstaande naar verweven werklocaties’ (eindrapport en instrumentenkoffer) toegelicht tijdens een studiedag. Op de studiedag van 26 april (vanaf 9 uur in het Hendrik Consciencegebouw te Brussel) zoomen we in op enkele aspecten van projectregie die in het tweede traject ‘Van leegstaande naar verweven werklocaties’ dieper werden uitgewerkt: financiële doorrekening, langetermijnbeheer en het juridisch instrumentarium. Daarnaast laten we de verweefcoaches aan het woord over hun ervaringen. Tenslotte buigt een panelgesprek zich over verschillende aspecten inzake leegstandsbeheer (tijdelijke invulling, ervaringsgerichte cases en juridische kaders). Deelname is gratis maar inschrijven verplicht. De uiterste inschrijvingsdatum is 17 april. Je vindt hier het programma, alle praktische informatie en de inschrijvingsmodule.

​Het Kenniscentrum Vlaamse Steden en Th!nk-E nodigen jullie samen met de steden Brugge, Mechelen en Leuven uit op infosessies over energiedelen in appartementsgebouwen. Sinds 2022 is het mogelijk voor VME’s om te investeren in zonnepanelen op het dak van hun appartementsgebouw, waarbij de opgewekte stroom kan gedeeld worden met de bewoners van het gebouw. Omdat het best wel een uitdaging is wat betreft de concrete implementatie, werd in opdracht van het Kenniscentrum Vlaamse Steden een studie uitgevoerd door Th!nk-E.

De studie had onder meer tot doel om een inventaris te maken van wettelijke, procedurele en praktische barrières bij de uitrol van energiedelen in appartementsgebouwen en om een stappenplan voor energiedelen in appartementsgebouwen uit te werken waarmee VME’s of syndici effectief aan de slag kunnen.

De infosessies worden begeleid door Th!nk-E en gaan door in 3 steden: Brugge op 18 april (9.50 uur) Mechelen op 26 april (19 uur) en Leuven op 15 mei (19 uur). Je vindt hier de inschrijvingsmodule voor Brugge, hier voor Mechelen en hier voor Leuven.

​De Vlaamse centrumsteden en VGC hebben de voorbije kwart eeuw grote stappen vooruit gezet. Deze evolutie kreeg zeker een extra boost door hun samenwerking onder de vleugels van het Kenniscentrum Vlaamse Steden opgericht in 2007. Hardwin De Wever (AG Vespa Antwerpen), Lode Nulens (diensthoofd informatie Brugge) en Linda Boudry (directeur Kenniscentrum tot september 2022) kijken terug op de ontwikkeling van het Kenniscentrum tijdens de voorbije 14 jaar, op hoe de manier van werken leidde tot communities of practice waar concrete samenwerking rond gezamenlijk gekozen maatschappelijke uitdagingen, elkaar vooruit helpen en ‘Getting things done’ centraal stonden.

Maar het werk is niet af, nieuwe complexe thema’s als klimaat en digitale transitie dienen zich aan. Steden zullen zich weer moeten uitvinden en dat zal nieuwe manieren van werken vragen. Je leest hier het volledige interview.

​Na een geslaagde proefperiode besliste de Stad Gent om fietstaxidienst TriVelo langdurig verder te zetten. TriVelo is de fietstaxidienst van De Fietsambassade voor minder mobiele personen in Gent. TriVelo focust zich op korte verplaatsingen van deur tot deur. Van een afspraak bij de kapper, tot een familiebezoek of gewoon een ritje om een frisse neus te halen. De chauffeurs van de fietstaxi's zijn een mix van nieuwkomers en minder nieuwe Gentenaars die allen een opleiding kregen om met de fietstaxi te rijden.

TriVelo ontstond als een burgerproject in de zomer van 2021. Sinds 2022 rijden de fietstaxi’s uit onder de vleugels van De Fietsambassade, een extern verzelfstandigd agentschap van de Stad Gent. De vloot bestaat nu uit zes riksja’s en één rolstoelfiets. De gemiddelde afgelegde afstand is 1,9 km, één ritje kost 2,5 euro en reserveren doe je best twee dagen op voorhand. Meer over de fietstaxi lees je hier.

​De Tijd bracht het landgebruik en de ongeziene versnippering in kaart en toont hoe we in Vlaanderen gedoemd zijn om te botsen over grond. Dat blijkt uit de landgebruikkaart van Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO), die op een schaal van 10 bij 10 meter toont waarvoor het Vlaamse land in 2019 werd gebruikt. Zelfs als je uitzoomt en elke vierkante kilometer volgens het dominante type inkleurt, blijft de kaart een onwaarschijnlijk kleurboek. Als het om landgebruik gaat, is Vlaanderen een lappendeken als geen ander.

Zo bedekken huizen, appartementen en tuinen 1/8ste van het Vlaamse landoppervlak en blijft dit aandeel stijgen. De helft van het woongebied ligt op 330 meter of minder van open ruimte. Industrie- en bedrijventerreinen zijn goed voor amper 3 % van het Vlaamse landgebruik. Maar ze zitten zo verspreid dat ze altijd wel iets of iemand tegenkomen. Ruim de helft van het woongebied ligt op minder dan 200 meter, een kwart van de natuur op 300 meter of minder. Nog 2/3de van de oppervlakte van Vlaanderen bestaat uit akkers, grasland en natuur. De helft van het akkerland ligt op minder dan 200 meter van bos, water of heide. Die nabijheid levert vaker en vaker problemen op.

Dat Vlaanderen daarenboven fel verhard is, is een ander prangend probleem. Het ruimtebeslag bedraagt al meer dan 33 %, blijkt uit het recentste Ruimterapport van de Vlaamse overheid. Daaronder vallen alle huizen en gebouwen, maar ook straten en oprijlanen en zelfs tuinen en voetbalvelden. Bijna de helft van dat ruimtebeslag is effectief gebetonneerd. Beide cijfers lopen almaar verder op, een evolutie waar voorlopig geen einde aan komt.

De druk op land is gigantisch, net als de gevolgen voor mens, dier en plant. Dat lijkt nog wel even zo te blijven. Van alles altijd maar meer willen, lukt niet op de vierkante kilometers die Vlaanderen telt. Daarvoor hebben we er te weinig, concludeert De Tijd.

Het artikel met meer cijfers en kaartmateriaal vind je hier. Wie meer informatie wil over de landgebruikkaart van Vito en het Ruimtemodel Vlaanderen vindt die hier.

​We zijn op een nieuw punt aanbeland in het debat over klimaatbeleid. Ooit ging het over de vraag of de aarde daadwerkelijk opwarmt door menselijk toedoen. Vervolgens ging het over de vraag wat daaraan te doen valt. Nu gaat het steeds vaker over de vraag wie de kosten van klimaatmaatregelen en van klimaatschade moet betalen.

Als klimaatkosten niet rechtvaardig worden verdeeld, dan heeft dat negatieve gevolgen voor het draagvlak voor klimaatbeleid. Daarom is het belangrijk om een rechtvaardige verdeling van die kosten een centrale plaats te geven in het klimaatbeleid. Tot dit advies komt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in Nederland in zijn nieuwste rapport Rechtvaardigheid in klimaatbeleid.

De hoofdboodschap van het rapport is dat er in klimaatbeleid stelselmatige aandacht moet zijn voor de rechtvaardigheid van verdelingen. De mogelijke verdelingen van klimaatkosten moeten vooraf expliciet op tafel komen en worden doordacht. Dat helpt beleidsmakers om meer oog te krijgen voor mogelijke onbedoelde en ongewenste neveneffecten. Het leidt ook tot een meer afgewogen en transparanter politiek debat. En het zorgt ervoor dat het draagvlak voor klimaatbeleid op peil blijft.

De WRR doet drie aanbevelingen hoe de overheid rechtvaardige verdelingen in het klimaatbeleid tot stand kan brengen: zorg voor (1) inhoudelijke verbreding, (2) procedurele verankering en (3) institutionele borging.

Wie meer wil weten over de aanbevelingen van de WRR vindt hier het integrale rapport. Wie liever kijkt of luistert, vindt hier een video met de hoofdlijnen van het advies en hier de podcast ‘Rechtvaardigheid in klimaatbeleid’, waarin de adviseurs aan het woord zijn.

​Vorig jaar hervormden de stad Leuven en het Vlaams Agentschap Uitbetaling Groeipakket al samen de geboortetoelage en de toelage voor de opvoeding van een kind met een beperking: het agentschap weet wie recht heeft op de toelagen en bracht vervolgens alle rechthebbenden zelf op de hoogte van deze toelage. Op die manier werd de administratie voor de ouders vereenvoudigd.

Vanaf januari 2023 gaat de samenwerking tussen de stad en het agentschap nog een stap verder. Het agentschap deelt voortaan de nodige gegevens op een veilige manier met de stad. Zo kan stad Leuven financiële tegemoetkomingen rechtstreeks betalen aan de gezinnen die er recht op hebben. Wie recht heeft op deze toelagen, hoeft er helemaal niets meer voor te doen en ontvangt ze voortaan automatisch.

Deze nieuwe aanpak maakt deel uit van het Gemeente zonder Gemeentehuis-project Family ProEf, getrokken door gemeente Wingene. Leuven heeft als partner in dit project de primeur om de eerste uitbetaling in samenwerking met het Agentschap Uitbetaling Groeipakket te doen. Familiy ProEf heeft als doel gezinnen gerichte, maximaal geautomatiseerde en proactieve voordelen toe te kennen binnen het lokale gezinsbeleid.

Meer informatie over de automatische toekenning van rechten in Leuven vind je hier. Meer informatie over het Gemeente zonder Gemeentehuis-project Family ProEf vind je hier.

​Vlaanderen en Brussel worden superdivers. Eén op vier inwoners in het Vlaams Gewest had in 2020 een niet-Belgische herkomst. Van de minderjarige Vlamingen heeft meer dan één op drie jongeren wortels in migratie. Die stijgende diversiteit verloopt niet overal in Vlaanderen op dezelfde manier en met dezelfde snelheid en is ruimtelijk ook erg ongelijk verdeeld.

Dat toont de Atlas Superdiversiteit Vlaanderen, gerealiseerd in opdracht van het Vlaams Departement Omgeving. Superdiversiteit blijkt vooral terug te vinden in gebieden waar al langer mensen van niet-Belgische origine wonen, in grensgemeenten én in de rand van de steden. Dat laatste is een relatief nieuw gegeven. Een andere conclusie: in buurten met meer inwoners van niet-Belgische herkomst zijn zowel privé- als openbaar groen schaarser. Ook kennen deze buurten vaker gesloten bebouwing, kleinere woningen, huurwoningen en meergezinswoningen. In deze meer diverse en minder groene buurten, is de bevolking bovendien jonger. Het proces van superdiversifiëring en ruimtelijke spreiding ervan wordt bepaald door een complex samenspel van binnenlandse verhuisbewegingen van Vlamingen met en zonder migratie-achtergrond, nieuwe migratie en demografische veranderingen. De woningmarkt en de omgevingskenmerken bepalen mee de mobiliteitspatronen van mensen.

De atlas biedt wetenschappelijk onderbouwde inzichten die lokale besturen kunnen ondersteunen in het uitwerken van noodzakelijk beleid. Verschillende demografische aspecten bepalen mee de (toekomstige) ruimtelijke noden en behoeftes van nieuwe en gevestigde inwoners. Zo vraagt het verjongingsproces in gemeenten om voldoende kinderopvang, schoolcapaciteit en ontmoetingsvoorzieningen.

Je vindt hier een aantal vaststellingen op hoofdlijnen en hier kan je de atlas consulteren.

​Of een plein gezellig is, een boulevard aantrekkelijk of een woonwijk levendig, hangt af van de ontwerpkeuzes die zowel door publieke als door private actoren gemaakt worden. Een bouwproject staat nooit op zichzelf, maar draagt bij tot een geheel: het dorp, de wijk of de stad. Daarom is een privaat bouwinitiatief ook altijd een zaak van publiek belang. De vraag dringt zich dan ook op hoe lokale overheden private projecten goed kunnen begeleiden en vergunningsaanvragen grondig kunnen beoordelen.

Op vraag van een aantal steden en experten brachten de VRP, Team Vlaams Bouwmeester en UHasselt in het najaar van 2022 gemeentelijk omgevingsambtenaren (GOA’s) uit 11 centrumsteden rond deze thematiek samen in een lerend netwerk 'regie van de alledaagse stad.

De alledaagse stad wordt als volgt gedefinieerd: het geheel van autonome ingrepen op private terreinen, zonder voorafgaande of latere inzet van grond of middelen van een overheid. Het zijn 100% private projecten, die ‘ertoe doen’: door hun schaal, programma, betekenis en relatie tot de publieke ruimte, veranderen ze het beeld en de ruimtelijke structuur van een bouwblok, buurt of wijk. ‘Alledaagse’ projecten drukken dus een stempel op de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving.

De resultaten van hun werkzaamheden en de vijf belangrijkste lessen getrokken tijdens vier intensieve dagen vonden hun neerslag in de publicatie die je hier vindt.