Nieuwsbrief 159

​Zoals elk jaar presenteert het Kenniscentrum in haar jaarverslag een overzicht van haar werkzaamheden in het afgelopen jaar. Bij elk beeld hoort één van de thema’s of programma's waarrond het Kenniscentrum in de loop van 2022 initiatieven heeft ontwikkeld. Neem hier een kijkje.

​De Denkdag over de invulling van de nieuwe programma’s Klimaat en Digitale transitie leverde ons input voor de op te starten werksporen. Zo gaan we voor het klimaatthema van start met een onderzoek naar klimaatgovernance, doen we een verkennend onderzoek van de financieringsopgave van de klimaattransitie in regie van steden en zetten we in het kader van het Life + Integrated Projects Climate Action - project BE-REEL! in op de opmaak van een lokale langetermijnstrategie renovatiebeleid volgens de backcastingmethodiek en de begeleiding van lokale besturen via masterclasses en meet-ups. Binnen het programma Digitale transitie zal gewerkt worden aan een gezamenlijke visie - werkbaar voor de 13 centrumsteden en de VGC - die voldoende vrijheid biedt om te passen in elke lokale context. 

In de twee programma’s die gecontinueerd worden Omgeving-, beleid- en managementinformatie en Smart cities kondigt zich een grote bedrijvigheid aan in de bestaande werkgroepen en leggen we nieuwe accenten in bijkomende werkgroepen, zoals de werkgroep datamaturiteit. Daarnaast worden voorbereidingen getroffen voor een opleiding impactmeting en starten we een nieuw speerpunt e-mobiliteit op. Het vijfde en laatste programma Stadsgenoten bevindt zich in de eindfase. We bundelen alle inzichten, materialen en rapporten en verzekeren op die manier de borging die steden ook in de toekomst toelaat om met dit thema aan de slag te gaan. Die borging zal digitaal gebeuren en anticiperen op het nieuwe webplatform van het Kenniscentrum. Veel leesplezier met ons jaarplan 2023 dat je hier vindt.

​De IMA-Atlas is een interactieve tool die toegang biedt tot statistieken en indicatoren over gezondheidszorg, gebaseerd op gegevens van de zeven ziekenfondsen van België. Via de zoekfunctie of een logisch opgebouwd menu kan je gegevens opzoeken over uiteenlopende aspecten van gezondheidszorg en de gezondheidstoestand van de inwoners van een gemeente. Denk daarbij aan het aantal inwoners met recht op een verhoogde tegemoetkoming, geneesmiddelenvoorschrift in de gemeente, informatie over de vaccinatiegraad of het aantal personen met een chronische aandoening.

De gegevens zijn beschikbaar op verschillende gebiedsniveaus. Afhankelijk van hun relevantie en rekening houden met de privacy zijn gegevens beschikbaar tot op niveau van de wijk of statistische sector. Specifieke indicatoren zijn zelfs beschikbaar per ziekenhuis.

Een groot aantal gegevens uit de IMA-Atlas stromen bovendien automatisch door naar provincies.incijfers.be en via die weg naar de stad in cijfers websites van de centrumsteden, waar je ze kan verrijken met talloze andere statistieken en indicatoren. Meer informatie over de IMA-Atlas vind je hier, een introductiefilmpje over de tool kan je hier bekijken en direct in de tool duiken kan hier. Een overzicht van de stad in cijfers websites van de centrumsteden vind je hier.

​Het lijkt moeilijk om in Vlaanderen - vooral in verstedelijkt gebied - nog veel bos kwijt te kunnen. Toch kan er nog heel wat bos bijkomen, onder meer door in sommige gebieden de totstandkoming van het bos te koppelen aan andere functies zoals recreatie, productie, waterbuffering, verkoeling, verdichting, luchtzuivering,… Om lokale besturen te inspireren, stelt deze brochure vijf bostypes voor: het Stadsrandbos, de Boswijk, het Zorgbos, het Waterbos en tenslotte het Bedrijfsbos. Voor elk bostype wordt stilgestaan bij de boomkeuze, het inplantingsplan, de stakeholdersbenadering en wordt met toekomstbeelden geschetst hoe een bos met specifieke functies er kan uitzien. Voor elk bostypes wordt aangegeven hoe ze scoren met hun ecosysteemdiensten. De gids wenst lokale besturen op weg te zetten en te inspireren om zowel bij inrichting als beheer bewust accenten te leggen, om zo in te spelen op verschillende maatschappelijke en ecologische wensen. De inspiratiegids is een uitgave van het Departement Omgeving en vind je hier.

Begin dit jaar kregen 5000 inwoners uit Genk een gouden ticket in de bus. Hiermee konden ze deelnemen aan een dialoog rond samenleven in hun stad. 221 Genkenaren gingen hierop in.

Op een willekeurige manier werd hieruit een groep van 22 Genkenaren samengesteld die op vlak van leeftijd, geslacht, herkomst, opleidingsniveau en werkstatus een afspiegeling is van de Genkse samenleving.

In het weekend van 11 en 12 februari 2023 kwamen 22 Genkenaren samen om actief na te denken en in dialoog te gaan over het samenleven in Genk. Dit intensief weekend resulteerde in een aantal aandachtspunten voor het samenleven in Genk. Op 28 februari 2023 vond er een verbindende dialoogavond plaats waarbij de uitkomsten van dat weekend werden teruggekoppeld naar het college van burgemeester en schepenen, leden van de adviesraden en ambtenaren uit verschillende diensten.

Momenteel gaat stad Genk achter de schermen hiermee aan de slag om te komen tot een set van basisprincipes voor het samenleven in Genk.

Je vindt hier informatie over het initiatief en hier over het verloop.

​De Droge Delta is een ontwerpend onderzoek naar ruimtelijke hefbomen in de strijd tegen waterschaarste. Dit onderzoek is opgestart in 2020 en een initiatief van LABO RUIMTE (samenwerkingsverband tussen Departement Omgeving en Team Vlaams Bouwmeester). De belangrijkste inzichten uit deze studie, waaraan verschillende onderzoeksteams en experten meewerkten, zijn nu gebundeld in een publicatie.

De Droge Delta’ is geen klassiek academisch onderzoekswerk, maar een ‘ontwerpend’ onderzoek waarin ontwerpend denken en verbeeldingskracht werden ingezet als middelen om de problematiek en oorzaken van droogte te verkennen, om de samenhang met ons ruimtegebruik in kaart te brengen en om de mogelijke oplossingsrichtingen, de wenselijke verandering van het landschap en onze leefomgeving te verbeelden. Het onderzoek verliep in twee fasen.

In een eerste fase werden de droogte-uitdagingen voor Vlaanderen in kaart gebracht, werd duidelijk dat de uitdagingen maar ook de opportuniteiten tot het langer vasthouden van water heel verschillend zijn naargelang het gebied waarin je werkt en reikt men mogelijke ruimtelijke strategieën of bouwstenen aan waar ontwerpers en ruimtelijke planners mee aan de slag kunnen. In een tweede fase werden die bouwstenen uitgetest in drie concrete gebieden.

Je vindt hier meer informatie over het doel en proces van dit project en hier de publicatie zelf.

​De laatste jaren is er vanuit alle hoeken meer aandacht voor eenzaamheid. Zo werd in het Verenigd Koninkrijk in 2018 een minister van eenzaamheid aangesteld en lanceerde de Vlaamse overheid in 2021 een Vlaams Eenzaamheidsplan. Eenzaamheid wordt meestal door een individuele bril bekeken, oplossingen wijzen vaak in dezelfde richting: het versterken van sociale vaardigheden, de toeleiding naar sociale activiteiten en psychologische hulpverlening. Die oplossingen zijn slechts een deel van het verhaal. Er blijkt meer aan de hand te zijn. Onderzoek toont aan dat eenzaamheid individuele kenmerken overstijgt en ongelijk verdeeld is over verschillende groepen in de samenleving.

Wil je eenzaamheid beter begrijpen, kijk dan ook naar waar mensen wonen, stelt het onderzoeksteam van het SBO-onderzoek ‘A Lonely Planet’. Hoewel er nog veel onduidelijkheden zijn in de internationale literatuur, zijn er verschillende aanwijzingen dat eenzaamheid samenhangt met fysieke en sociale buurtkenmerken: de afstand tot parken, pleintjes, winkels of bibliotheken, de aanwezigheid van straatverlichting, lawaaihinder of verloedering, de toegankelijkheid van publieke ruimtes, de aanwezigheid van sociale diensten of het aanbod van sociale activiteiten in de buurt. In het SBO-onderzoeksproject dat nog tot eind 2026 loopt, doen HIVA – KU Leuven, Expertisecentrum Zorg & Welzijn, Thomas More en de SARLAB, VUB onderzoek naar de relatie tussen de buurt en eenzaamheid. Meer over het onderzoek lees je hier.

Wie meer wil lezen over het onderwerp vindt hier en ook hier meer interessants.

​Steeds meer mensen zoeken een plek in de stad. Dus is het logisch dat we de hoogte in gaan om ruimte te sparen. Toch zorgen nieuwe bouwprojecten niet altijd voor meer leefbaarheid. In ‘Hogerbouw’ pleit de Gentse stadsbouwmeester voor hoger en beter bouwen, met stevige kwaliteitscriteria op esthetisch, cultureel en sociaal-maatschappelijk vlak. En dat hoeft niet met torens van 12 bouwlagen of meer. Het is in de tussenmaat waar winst valt te rapen. Denk aan kansen voor collectieve voorzieningen en buitenruimtes, variatie in typologieën, en dus meer inclusie. Het is bovendien een schaal die ideaal is voor duurzame maatregelen van energie over materialen tot mobiliteit. Ontdek in 15 stellingen waarom Hogerbouw de juiste keuze is, niet voor één project op zich, maar voor een hele buurt en gemeenschap. Dit essay laat niet alleen de stadsbouwmeester aan het woord. Aan 16 experten (Gentse torenbewoners, torenbouwers, torenonderzoekers, die hard believers en sceptici) werd gevraagd het essay na te lezen én een stelling toe te voegen. Je krijgt er dus zomaar even 16 extra stellingen bij. Je vindt hier het essay ‘Hogerbouw’.

​Het Nederlandse Kenniscentrum Interbestuurlijke Datastrategie (IBDS) helpt overheden bij het verantwoord gebruiken van data in maatschappelijke opgaven. Daarbij kijkt ze naar wat mag, wat kan, wat helpt en wat inspireert. In het kader van deze opdracht werd de toolbox verantwoord datagebruik ontwikkeld. Die toolbox kreeg onlangs een grondige opfrissing. In de vernieuwde toolbox zijn instrumenten te vinden die helpen om data op een verantwoorde manier te gebruiken voor maatschappelijke opgaven of andere overheidsvraagstukken. De toolbox geeft stapsgewijs handvatten om een dataproject zorgvuldig en systematisch aan te pakken, met per stap een verwijzing naar kwalitatieve instrumenten. Daarnaast gaat de toolbox ook in op gegevensbescherming, datakwaliteit, het ontwikkelen van datavaardigheden en het uitwerken van een data governance. Meer informatie over de vernieuwde toolbox vind je hier, de toolbox zelf kan je hier raadplegen.